ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΩΣ

Ο υπουργός Παιδείας Α. Λοβέρδος σε εκπομπή του Ν. Χατζηνικολάου αναφέρθηκε στο θέμα  της εθελοντικής προσφοράς των εκπαιδευτικών για κάλυψη των διδακτικών κενών. Πριν από μέρες είχε προτείνει να αμείβονται με μόρια αντί μισθού, προτείνοντας  τώρα να επιδοτούνται με 300 ευρώ εκπαιδευτικοί που βρίσκονται σε άδεια ανατροφής τέκνων  για να προσφέρουν εθελοντική εργασία.

               Αν και χρόνια τώρα η κυρίαρχη εξουσία προπαγανδίζει υπέρ του εθελοντισμού, πρώτη φορά υπουργός εκφράζει την πρόθεση να αντικαταστήσει με  εθελοντική προσφορά  αμειβόμενες θέσεις εργασίας, ανεξάρτητα αν στην ολοκληρωμένη του πρόταση πρόσθεσε το επίδομα των 300 ευρώ. Κι αν θεωρείται τόσο σημαντική αυτή η απόφαση του υπουργού είναι γιατί αποδεικνύει ότι οι θεωρίες, τα ιδεολογήματα ή πρότυπα ζωής και συμπεριφοράς που για χρόνια προβάλλονται μ’  ένα συναισθηματικό ή ηθικό περίβλημα δεν αποβλέπουν παρά σε οικονομικά οφέλη της κυρίαρχης τάξης με τη δική μας συναίνεση.

               Από τη μια υμνείται ο εθελοντισμός σαν ατομική προσφορά που δεν σχετίζεται με κέρδος, αμοιβή ή καριέρα και από την άλλη δικαιολογείται η φτώχεια και εξαθλίωση με την απαίτηση  για εξασφάλιση κέρδους, η επιδίωξη του οποίου δεν αμφισβητείται. Το κυρίαρχο σύστημα και πάλι μεταθέτει την αντίθεση σε ηθικό επίπεδο, ενώ συγχρόνως εμφανίζεται να δίνει τη λύση στα προβλήματα που προκύπτουν χωρίς όμως, κι αυτό είναι το επιδιωκόμενο, να αλλάζει ο καπιταλιστικός τρόπος οργάνωσης της παραγωγής που είναι η αιτία. Γι’  αυτό και η κρίση βαφτίζεται ανθρωπιστική, η εξαθλίωση αποτέλεσμα του εγωκεντρισμού των σύγχρονων κοινωνιών και η θεραπεία αναζητείται στην ηθική σφαίρα και  περιλαμβάνει την  εθελοντική δράση, που αφορά όλους ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονομικής τάξης και επαγγελματικής ιδιότητας, που προωθεί θετική στάση και αντίληψη για τη ζωή και τα κοινωνικά προβλήματα.

Κι είναι ακριβώς που στο θέμα του εθελοντισμού καταδεικνύεται η σκοπιμότητα της κυρίαρχης τάξης, καθώς δια μέσου συγκεκριμένων και συντονισμένων ενεργειών, πρακτικών, θεωριών επιβάλλει στις υποτελείς τάξεις  τη ιδεολογία της που τη δικαιώνει, ως δική τους ιδεολογία, χωρίς όμως αυτή να είναι κάτι ουσιαστικό ξένο προς αυτές, τις ιδέες, συνήθειες και αντιλήψεις τους. Οι υποτελείς τάξεις ζώντας  μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα  είναι προσαρμοσμένες στις κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις και εν πολλοίς συμβιβασμένες μ’  αυτές κι επομένως και με τις κυρίαρχες ιδέες που «δεν είναι τίποτε άλλο από την ιδεατή έκφραση των κυρίαρχων υλικών σχέσεων». Η συστηματική όμως επιβολή της ιδεολογίας των κυρίαρχων τάξεων  γίνεται μέσα από το κράτος, την εκπαίδευση, τα ΜΜΕ των οποίων ο ρόλος συνίσταται στην επεξεργασία και ενισχυτική αναπαραγωγή  των κυρίαρχων ιδεών, για να επιτευχθεί η άκριτη αποδοχή τους. Στα πλαίσια αυτά οι κυρίαρχες καπιταλιστικές  σχέσεις, (η ιδιωτική ιδιοκτησία, το κέρδος, ο κοινωνικός ανταγωνισμός κλπ.) φαντάζουν φυσικές, αιώνιες και αναλλοίωτες. Επιβάλλεται όμως αυτό που ισχύει σαν αληθινό να φαίνεται και  πραγματικό στην καθημερινή μας ζωή για να μπορούμε να ζούμε την καθημερινότητα  με όσο το δυνατό λιγότερες προστριβές. Σε μια κοινωνία λοιπόν που με βάναυσο τρόπο εξορίζονται μεγάλα τμήματα των υποτελών τάξεων από τον κοινωνικό πλούτο και εξαθλιώνονται, η κυρίαρχη ιδεολογία θα πρέπει να διαμορφώσει σ’ αυτά  την αντίστοιχη ιδεολογική στάση που τη δικαιώνει. Ο εθελοντισμός εντάσσεται σ’  αυτά τα πλαίσια που  από τη μια, στον ιδιωτικό χώρο, προωθεί την αλληλεγγύη, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη δράση στήριξης των ανθρώπων που εξαθλιώνονται και από την άλλη δικαιώνει τη λογική του κέρδους και του ανταγωνισμού στο δημόσιο επίπεδο. Η οικονομική βάση του κυρίαρχου συστήματος μένει αλώβητη.

 Ο εθελοντισμός που προπαγανδίζεται δεν είναι η ταξική αλληλεγγύη που διαμορφώνει συνειδήσεις  και αντιστάσεις που γίνεται εργαλείο ταξικής αντίστασης, αντίθετα αποτελεί μια λανθασμένη και αντιδραστική πολιτική στάση που δεν αντιμετωπίζει τα ταξικά προβλήματα. Γίνεται μια επικίνδυνη ιδεολογική στάση καθώς διαστρεβλώνει την πολιτική αντιπαράθεση μεταφέροντάς τη από το δημόσιο στο ιδιωτικό, από το οικονομικό στο ηθικό πεδίο. Και στις μέρες μας ακόμα και η επιβίωση των  ανθρώπων εναποτίθεται στις εθελοντικές πρωτοβουλίες ευαίσθητων ατόμων ή ομάδων δηλ. τη φιλανθρωπία τους.

Και αφού ο εθελοντισμός έγινε αποδεκτός σε περιόδους ευμάρειας της χώρας, μονοπωλώντας τον αρχικά  οι ολυμπιακοί αγώνες της Αθήνας με  τα νεαρά παιδιά που ξεναγούσαν τους φίλαθλους επισκέπτες, με την ελπίδα κάποιας «μοριοδοτημένης» αμοιβής,  διέβρωσε βαθμιαία το σύνολο των συμπεριφορών μας.  Όσο κι αν προβάλλεται  ο εθελοντισμός σαν κίνητρο  ηθικής διάστασης που ικανοποιεί  μια ανάγκη για προσφορά και αυτοεπιβεβαίωση το αποτέλεσμα, η εθελοντική εργασία λειτουργεί πια συμπληρωματικά ή υποκαθιστά την κρατική πολιτική καλύπτοντας κενά και ελλείψεις. Για να διαμορφωθεί  μια κοινωνία χωρίς δούλους, εφόσον αυτοί πια θα προσφέρονται οικειοθελώς.

Κι είναι αυτό που αποκάλυψε πέραν πάσης αμφιβολίας η πρόταση Λοβέρδου. Η εθελοντική εργασία διασφαλίζει την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης στο βασικό της συντελεστή, που θεωρείται μάλιστα δημόσιο αγαθό, την  εκπαίδευση. Αυτοί που χρησιμοποιούν την εργατική δύναμη, οι καπιταλιστές,  αρνούνται  να αναλάβουν το κόστος αναπαραγωγής της και αποκατάστασής της θεωρώντας την ιδιωτική υπόθεσή των ίδιων. Γι’ αυτό και  η υγεία, παιδεία, φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων κλπ εκχωρούνται βαθμιαία στην εθελοντική προσφορά. Κι έτσι η εγκατάλειψή τους στον εθελοντισμό υποβαθμίζει τη λειτουργία τους, γιατί τελικά θα εξαρτώνται από τη διάθεση των εθελοντών, γεγονός που αναδεικνύει το συμπτωματικό, το τυχαίο, το ατομικό   μόνο ρυθμιστή της κοινωνικής ζωής.       

 Και να σκεφτεί κανείς ότι όλες αυτές οι επιλογές της κυρίαρχης τάξης συνοδεύονται όχι μόνο από τον εκθειασμό της αξίας της προσωπικής επιλογής και εθελοντικής προσφοράς, αλλά από  μια ψευδοκριτική του συστήματος που είναι γραφειοκρατικό, αναποτελεσματικό κλπ. Χωρίς όμως ποτέ να γίνονται αντικείμενο κριτικής ούτε οι σχέσεις ιδιοκτησίας ούτε και οι κοινωνικές σχέσεις παραγωγής. ¨Όλη η κριτική εξαντλείται στην  απώλεια της αίσθησης της κοινότητας και της αυθεντικότητας, στην εξατομίκευση κλπ. Δηλ. αντικείμενο κριτικής γίνονται οι συνέπειες της καπιταλιστικής εξέλιξης χωρίς αναφορά όμως στις αιτίες που τις προκάλεσαν, δηλαδή στον καπιταλιστικό τρόπο οργάνωσης της εργασίας και της κοινωνίας.