ΜΕΡΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Μέρες Χριστουγέννων και όπως χρόνια ολόκληρα γίνεται, με τη συνδρομή και τη δική μας,  η πραγματικότητα σκηνοθετείται σε μια προσπάθεια να διεγείρει  θετικά  συναισθήματα, ακόμα κι αν η προσπάθεια τελευταία χρόνο με το χρόνο μοιάζει απέλπιδα. Ψεύτικα ακούγονται τα ρητορικά προσχήματα θρησκευτικότητας που θέλουν να δώσουν νόημα στα στερεότυπα μιας κατεστημένης εμπορικής γιορτής που αρχίζει και τελειώνει στο διάκοσμο και το φαγητό, ενδείξεις του δείκτη καταναλωτικής ευχέρειας. Γιατί κάθε φορά το νόημα και η σημασία των γιορτών για την ψυχαγωγία, την επικοινωνία, την ξεκούραση κλπ. εξαρτάται από τα οικονομικοκοινωνικά συμφραζόμενα που προσδίδουν μαγεία και στις τελετουργίες τους. Κι έρχεται στο νου η επισήμανση για τα Χριστούγεννα του E. J.  Hobsbawm «Η οικογενειακή εστία ήταν για τον αστό η πεμπτουσία του κόσμου του, γιατί εκεί, και μόνον εκεί, τα προβλήματα και οι αντιθέσεις της κοινωνίας του μπορούσαν να ξεχαστούν ή να καταργηθούν τεχνητά. Εκεί, και μόνον εκεί, η αστική  και ακόμα περισσότερο η μικροαστική οικογένεια μπορούσαν να διατηρήσουν την ψευδαίσθηση μιας αρμονικής, ιεραρχικά οργανωμένης, ευτυχισμένης ζωής, περιτριγυρισμένης από τα αντικείμενα που την εγγυώνταν και την εξεικόνιζαν. Μιας ονειρεμένης ζωής, με υπέρτατη έκφραση της το οικογενειακό τελετουργικό που καλλιεργήθηκε συστηματικά  γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό: τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Το χριστουγεννιάτικο δείπνο (που εξυμνήθηκε  από τον Ντίκενς), το χριστουγεννιάτικο δέντρο (που επινοήθηκε στη Γερμανία, αλλά εγκλιματίστηκε γρήγορα στην Αγγλία χάρη στη βασιλική  προστασία), τα χριστουγεννιάτικα άσματα –με γνωστότερο  το γερμανικό «Αγια Νύχτα»- συμβόλιζαν ταυτόχρονα την ψυχρότητα του έξω κόσμου, τη θαλπωρή του οικογενειακού  κύκλου και την αντίθεση  ανάμεσα σ’ αυτά τα δυο» ( σελ. 347 από το  Η εποχή του κεφαλαίου, 1848-1875, Μ.Ι.Ε.Τ, 2003)

               Μέρες Χριστουγέννων στην Ενωμένη Ευρώπη των τρομοκρατικών επιθέσεων, της έκτακτης κατάστασης και αστυνομοκρατίας,  ένα τέταρτο του αιώνα μετά την παλινόρθωση των καπιταλιστικών σχέσεων στις χώρες των πρώην λαϊκών δημοκρατιών  και όσο περνάνε τα χρόνια όλο και πιο πολύ δυσκολευόμαστε να προβάλλουμε σ’ εκείνο το παλιό φόντο, που μας δασκάλεψαν για το κατάμαυρο χρώμα του,  τη σημερινή πραγματικότητα φοβισμένοι ότι κανένα φως δεν τη φωτίζει και θερμαίνει για να τη ξεχωρίσει από το φόντο. Η ιστορία χρησιμοποιείται  ως επιλεκτική μνήμη ενός κατασκευασμένου παρελθόντος, και όχι ως συστηματική και εκ των υστέρων κατανόηση και ερμηνεία του, για να αναγορεύσει σε οικουμενικές αξίες το κέρδος, την επιχειρηματικότητα, την παραγωγικότητα και ανταγωνισμό και να αποδείξει τη χρεοκοπία των ιδεών ανατροπής του καπιταλισμού για το  σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.   

 Μέρες Χριστουγέννων πριν 27 χρόνια και στις τηλεοράσεις μας έφταναν οι εικόνες από τη  Ρουμανία, με τα άψυχα κορμιά του ζεύγους Τσαουσέσκου, εκτελεσμένους με συνοπτικότατες διαδικασίες μετά από μια δίκη παρωδία. Όλη την προηγούμενη εβδομάδα οι ανταποκρίσεις από την Τιμισοάρα, (εξωπραγματικοί αριθμοί σκοτωμένων, τρομακτικές εικόνες πτωμάτων –ξεθαμμένα από νεκροταφείο) που στόχευαν στην μεθοδευμένη παραπλάνηση,  απέδειξαν στην πράξη  τον ρόλο των ειδησεογραφικών πρακτορείων, δημοσιογράφων, ΜΜΕ ως κύριων  μηχανισμών επιβολής  της εξουσίας αυτών που τα ελέγχουν. Κι αυτοί δεν ήταν διαφορετικοί από εκείνους οι οποίοι είχαν δανείσει τον Τσαουσέσκου, με τα καπιταλιστικά του ανοίγματα,  που για να τους ξεχρεώσει στις προαποφασισμένες ημερομηνίες γονάτισε έναν λαό, που αγανακτισμένος από την οικονομική πολιτική που εφαρμοζόταν ήταν εύκολο να χειραγωγηθεί από τους αθέατους αιτίους της εξαθλίωσής του.

            Μέρα Χριστουγέννων του 1991 ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανακοίνωνε από την τηλεόραση την παραίτησή του από τη θέση του προέδρου της Σοβιετικής Ένωσης «λόγω  της κατάστασης που δημιουργήθηκε από τη σύσταση της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών». Λίγο πριν  είχε μεταβιβάσει τον έλεγχο των σοβιετικών πυρηνικών όπλων στον Μπορίς Γιέλτσιν και λίγο μετά  η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο υπεστάλη από το Κρεμλίνο, μ’ έναν λαό απόντα, εκτός από ελάχιστες χιλιάδες που ως κομπάρσοι πλαισίωναν αυτές τις θεατρικές παραστάσεις με τις οποίες η αντεπανάσταση νομιμοποιούνταν.  Σ’ όλη την περίοδο ηγεσίας του Γκορμπατσωφ βομβαρδιζόμαστε από πληροφορίες για τα ανοίγματα  της πολιτικής του που επιδοκίμαζε η αστική δημοκρατία, γιατί παρείχαν δυνατότητες για την διακίνηση ιδεών, για περισσότερη διαφάνεια και πολιτική ελευθερία και μάλιστα οι σοσιαλδημοκράτες, πάντα ισχυριζόμενοι από τη σκοπιά του σοσιαλισμού, έβαζαν βασικό ζητούμενο της σοβιετικής κοινωνίας τον εκδημοκρατισμό της, που οδήγησε στον Γιέλτσιν για να καταλήξει με την διάλυσή της  στον Πούτιν. Χαιρέτιζαν τη φιλελευθεροποίηση στην οικονομία με ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων και τη διαφαινόμενη μετάβαση σε οικονομία της αγοράς δηλ. για τη μετατροπή της ΕΣΣΔ σε καπιταλιστική χώρα.

               Κι ακολούθησε η παλινόρθωση του καπιταλισμού  που στα χρόνια μας τροφοδοτεί την αστική  αντεπίθεση και επιζητά ακύρωση όλων των ιδεολογικών, πολιτικών και κοινωνικών καταχτήσεων της εργατικής τάξης και την εξάλειψη της ιστορικής της μνήμης, σε τέτοιο σημείο σαν να  επιχειρείται μια λοβοτομή στην ψυχή και την καρδιά του εργατικού κινήματος. Θα πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι  η εργατική δύναμη ήταν, είναι και θα είναι ένα εμπόρευμα και  κάθε παρέκκλιση από αυτόν  τον κανόνα μας καταστρέφει, οδηγώντας σε τυραννικά καθεστώτα. Αντίθετα  αυτό που προσφέρει ο αστικός κόσμος είναι η ελευθερία  να πουλάμε το εμπόρευμα εργατική δύναμη, στην τιμή που ορίζουν οι αγοραστές μας καπιταλιστές. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει.

Και γι’  αυτό  ήταν και είναι γεμάτο δυσκολίες το έργο του ΚΚΕ. Είναι το ΚΚΕ που θα πρέπει να προετοιμάσει το λαϊκό κίνημα ιδεολογικά και οργανωτικά. Ο επαναστατικός λόγος, η ανατρεπτική φωνή θα πρέπει να  εκφράζει τους πόθους και τους αγώνες όλων των κατατρεγμένων στην ελληνική επικράτεια, να μην μεταλλαχτεί σε συναίνεση όπως ένθεν κακείθεν άμεσα και έμμεσα προτρέπουν.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ '21

   « …. Σε μια και μόνη περίπτωση ο μακροχρόνιος πόλεμος των ποιμενικών φύλων και των ληστών – ηρώων ενάντια σε οποιαδήποτε αληθινή κυβέρνηση συγκεράστηκε με τις ιδέες του αστικού  εθνικισμού και της Γαλλικής  Επανάστασης: στον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα (1821-30). Ήταν συνεπώς φυσικό η Ελλάδα να γίνει θρύλος και πηγή έμπνευσης των απανταχού εθνικιστών και φιλελευθέρων. Γιατί μόνο στην Ελλάδα  ένας ολάκερος λαός ξεσηκώθηκε ενάντια στον κατακτητή με τρόπο που θα μπορούσε εύλογα να ταυτιστεί με την υπόθεση της ευρωπαϊκής αριστεράς. Και αντίστροφα, η υποστήριξη της ευρωπαϊκής αριστεράς με ηγέτη τον Λόρδο Βύρωνα, που πέθανε στην Ελλάδα, συνέβαλε σημαντικά στην πραγμάτωση της ελληνικής ανεξαρτησίας.

        Οι περισσότεροι Έλληνες έμοιαζαν πολύ με τις άλλες ξεχασμένες πολεμικές αγροτικές τάξεις και φυλετικές ομάδες της Βαλκανικής χερσονήσου. Μια μερίδα τους όμως  αποτελούσε διεθνή εμπορική και διοικητική τάξη, εγκατεστημένη σε παροικίες ή κοινότητες σ’  ολόκληρη την  Τουρκική Αυτοκρατορία, και πέρα από αυτήν. Η γλώσσα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, στην οποία ανήκαν  οι  περισσότεροι βαλκανικοί λαοί, ήταν η ελληνική, και έλληνες επάνδρωναν τα υψηλότερα κλιμάκιά της  υπό τον έλληνα Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Έλληνες δημόσιοι υπάλληλοι, ως υποτελείς πρίγκιπες, διοικούσαν τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (τη σημερινή Ρουμανία). Με αυτήν την έννοια, οι μορφωμένες και εμπορικές τάξεις των Βαλκανίων, της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας και της Ανατολής, οποιαδήποτε κι αν ήταν η εθνική καταγωγή τους,  είχαν εξελληνιστεί ακριβώς εξαιτίας της φύσης των δραστηριοτήτων τους. Κατά τη διάρκεια του 18^ου αιώνα αυτός ο εξελληνισμός προχώρησε πιο γρήγορα και ενισχύθηκε περισσότερο απ’ ό,τι προηγουμένως, εν πολλοίς  λόγω της σημαντικής οικονομικής ανάπτυξης που επεξέτεινε επίσης την εμβέλεια αλλά και αύξησε τις επαφές της ελληνικής διασποράς. Το νέο και ανθηρό σιτεμπόριο   της Μαύρης Θάλασσας έφερε τη διασπορά αυτή στα ιταλικά, γαλλικά και βρετανικά επιχειρηματικά κέντρα και ενίσχυσε τους δεσμούς  τους με τη Ρωσία. Η ανάπτυξη του βαλκανικού εμπορίου έφερε τους έλληνες ή τους εξελληνισμένους εμπόρους στην Κεντρική Ευρώπη. ΟΙ πρώτες εφημερίδες στην ελληνική γλώσσα τυπώθηκαν στη Βιέννη(1784-1812). Η περιοδική μετανάστευση και εγκατάσταση αγροτών – ανταρτών ενδυνάμωσε περισσότερο τις κοινότητες της διασποράς. Και ακριβώς στους κόλπους αυτής της κοσμοπολίτικης διασποράς ρίζωσαν οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης: ο φιλελευθερισμός, ο εθνικισμός και οι μέθοδοι πολιτικής οργάνωσης από τις μασονικές μυστικές εταιρείες. Ο Ρήγας (1760-98), ο ηγέτης ενός πρώιμου, άδηλου και ίσως παμβαλκανικού  επαναστατικού κινήματος, μιλούσε γαλλικά και προσάρμοσε τη Μασσαλιώτιδα στα ελληνικά δεδομένα. Η Φιλική Εταιρεία, η μυστική πατριωτική εταιρεία που ήταν κυρίως υπεύθυνη για την επανάσταση του 1821, ιδρύθηκε στο νέο μεγάλο ρωσικό λιμάνι της Οδησσού το 1814.

        Ο εθνικισμός τους ήταν μέχρις ενός σημείου ανάλογος με τα ελιτίστικα κινήματα της Δύσης.   Έτσι μόνο εξηγείται το σχέδιο εξέγερσης για την ελληνική ανεξαρτησία στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες υπό την αρχηγία ελλήνων προυχόντων. Γιατί  οι μόνοι  που θα μπορούσαν να ονομαστούν  Έλληνες στις άθλιες αυτές υποτελείς χώρες ήταν οι άρχοντες, οι επίσκοποι, οι έμποροι και οι διανοούμενοι. Φυσικά ο ξεσηκωμός αυτός απέτυχε οικτρά(1821). Ευτυχώς όμως η Εταιρεία είχε φροντίσει να προσηλυτίσει τους ντόπιους ήρωες – ληστές, τους εκτός νόμου και τους οπλαρχηγούς στα ελληνικά βουνά (ιδίως στην Πελοπόννησο), και με πολύ μεγαλύτερη επιτυχία –τουλάχιστον μετά το 1818- από ό, τι  οι νοτιοϊταλοί Καρμπονάροι, που είχαν επιχειρήσει έναν παρόμοιο προσηλυτισμό των δικών τους ληστών(banditti). Είναι αμφίβολο κατά πόσο ο σύγχρονος εθνικισμός σήμαινε πολλά πράγματα γι’  αυτούς τους «κλέφτες», αν και πολλοί από αυτούς διέθεταν τους γραμματικούς τους – ο σεβασμός και το ενδιαφέρον για τα βιβλία και τη μάθηση ήταν κατάλοιπο του αρχαίου ελληνισμού – που συνέτασσαν μανιφέστα στην ιακωβίνικη ορολογία. Αν κάτι αντιπροσώπευαν και υποστήριζαν ήταν το πανάρχαιο ήθος μιας χερσονήσου, όπου ο ρόλος του άντρα ήταν να γίνει ήρωας και όπου ο εκτός νόμου που έπαιρνε τα βουνά για να αντισταθεί σε κάθε κυβέρνηση και για να επανορθώσεις τις αδικίες που γίνονταν σε βάρος του λαού ήταν το πολιτικό ιδεώδες. Στον ξεσηκωμό ανδρών όπως ο πρωτοκλέφτης Κολοκοτρώνης, οι εθνικιστές δυτικού τύπου προσέφεραν την ηγεσία και προσέδιδαν πανελλαδική μάλλον παρά καθαρά τοπική κλίμακα. Με τη σειρά τους αποκόμιζαν από τις επαναστάσεις το μοναδικό στοιχείο που ενέπνεε δέος, τον μαζικό ξεσηκωμό ενός ένοπλου λαού.

       Ο νέος ελληνικός εθνικισμός ήταν αρκετός για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της χώρας, μολονότι ο συνδυασμός αστικής ηγεσίας, κλέφτικης αποδιοργάνωσης και επέμβασης των μεγάλων δυνάμεων γέννησε μια από αυτές τις μικροκαρικατούρες του δυτικού φιλελεύθερου ιδεώδους που επρόκειτο να γίνει τόσο γνώριμο σε περιοχές όπως η Λατινική Αμερική. Αλλά είχε και το παράδοξο αποτέλεσμα να περιορίσει τον Ελληνισμό στην Ελλάδα, και έτσι να δημιουργήσεις η να εντείνει τον λανθάνοντα εθνικισμό των άλλων  βαλκανικών λαών. Όσο το να είναι κανείς Έλληνας αποτελούσε κάτι περισσότερο  από το απαραίτητο επαγγελματικό προσόν του εγγράμματου ορθόδοξου χριστιανού των Βαλκανίων, ο εξελληνισμός είχε σημειώσει προόδους. Από τη στιγμή  που σήμαινε την πολιτική υποστήριξη για την Ελλάδα, άρχισε να υποχωρεί ακόμη και ανάμεσα στις βαλκανικές εγγράμματες τάξεις. Με αυτήν την έννοια η ελληνική ανεξαρτησία ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για την εξέλιξη του εθνικισμού των άλλων βαλκανικών εθνών».  

          Ε.J. HOBSMAWM « Η εποχή των επαναστάσεων (1789-1848)», εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ,  Αθήνα 1990, (σελ. 188-190)