ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Και ξανά εμφανίζεται η Ευρώπη, με επικεφαλής τη Γαλλία, η οποία δια στόματος του προέδρου της ανακοινώνει πως δέχεται επίθεση μετά τις τελευταίες τρομοκρατικές επιθέσεις ισλαμιστών, να υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης, της συνείδησης και τέλος πάντων κάθε είδους ελευθερία. Ο πρόεδρός Μακρόν εμφανίζεται μάλιστα πεπεισμένος πως «Εάν δεχτούμε επίθεση, για άλλη μια φορά, είναι για τις αξίες που είναι δικές μας, για το γούστο μας για την ελευθερία, για αυτή τη δυνατότητα στο έδαφος μας να πιστεύουμε ελεύθερα και να μην παραδοθούμε σε κανένα πνεύμα τρόμου».

        Και καθώς αποσιωπώνται οι αιτίες και οι συνθήκες που έχουν εκκολάψει τέτοιου είδους πράξεις, όπως  η συμβολή της Δύσης στη διάλυση κρατών σαν  τη Λιβύη, το Αφγανιστάν ή ανεπιτυχώς τη Συρία  και η με κάθε τρόπο εκμετάλλευση του αποκαλούμενου πάλαι ποτε τρίτου κόσμου με την αποικιοκρατία, οι παραινέσεις του Φραντς Φανόν στους συντρόφους του στον αντιαποικιακό αγώνα της Αλγερίας πριν εξήντα χρόνια για τη σχέση τους με την Ευρώπη και τις επισημάνσεις του για την  αγριότητα του πολιτισμού της δεν παύουν να είναι επίκαιρες.

        «Εμπρός σύντροφοι, είναι καλύτερα ν’ αποφασίσουμε από τώρα ν’ αλλάξουμε δρόμο. Τη μεγάλη νύχτα που μέσα της είμαστε βυθισμένοι πρέπει να την αποτινάξουμε και να βγούμε. Η καινούργια μέρα που σηκώνεται πρέπει να μας βρεί σταθερούς, συνετούς κι αποφασισμένους. 

        (…)Ας εγκαταλείψουμε αυτήν την Ευρώπη που δεν σταματάει να μιλάει για τον άνθρωπο κατασφάζοντας τον όπου τον συναντήσει, σ’ όλες τις γωνιές των ίδιων της των δρόμων, σ’ όλες τις γωνιές του κόσμου. 

           Από αιώνες η Ευρώπη σταμάτησε την πρόοδο των άλλων ανθρώπων και τους υποδούλωσε στους σκοπούς της και στη δόξα της. Από αιώνες στ’ όνομα μιας υποτιθέμενης «πνευματικής περιπέτειας» πνίγει το σύνολο σχεδόν της ανθρωπότητας. Κοιτάξτε την σήμερα να ταλαντεύεται ανάμεσα στην πυρηνική διάλυση και στην πνευματική διάλυση. 

            Η Ευρώπη πήρε την εξουσία του κόσμου με θέρμη, κυνισμό και βιαιότητα. Και κοιτάξτε πόσο η σκιά των μνημείων της απλώνεται και πολλαπλασιάζεται. Κάθε κίνηση της Ευρώπης  έκανε να ραγίσουν τα σύνορα του χώρου κι εκείνα της σκέψης. Η Ευρώπη αρνήθηκε κάθε ταπεινότητα, κάθε μετριοφροσύνη, αλλά και κάθε φροντίδα, κάθε τρυφερότητα. 

             Τσιγγούνα δείχτηκε μόνο με τον άνθρωπο, ευτελής, σαρκοβόρα, φόνισσα μόνο με τον άνθρωπο.

            (…) Αυτή η Ευρώπη που δεν έπαψε ποτέ να μιλάει για τον άνθρωπο, να διακηρύσσει πως δεν την ενδιέφερε παρά ο άνθρωπος, ξέρουμε σήμερα με τι βάσανα πλήρωσε η ανθρωπότητα καθεμιά νίκη του πνεύματός της. 

            Εμπρός, σύντροφοι, το ευρωπαϊκό παιχνίδι έχει τελειώσει οριστικά, πρέπει να βρεθεί κάτι άλλο. Μπορούμε να κάνουμε τα πάντα σήμερα, με την προϋπόθεση ότι δεν θα πιθηκίσουμε την Ευρώπη, με την προϋπόθεση ότι δεν θα μας κυριαρχεί ο πόθος να φτάσουμε στην Ευρώπη.

          Η Ευρώπη απόκτησε τέτοια ταχύτητα, τρελή κι ακανόνιστη, που ξεφεύγει σήμερα από κάθε οδηγό, από κάθε λογική, και πηγαίνει με φοβερόν ίλιγγο προς αβύσσους από τις οποίες θα έπρεπε ν’ απομακρυνθούμε το γρηγορότερο. 

           (…) Όταν ψάχνω για τον άνθρωπο στην ευρωπαϊκή τεχνική και στο ευρωπαϊκό  στυλ, βλέπω μια ακολουθία από αρνήσεις του ανθρώπου, μια χιονοστιβάδα φόνων. 

           (…)Ας αποφασίσουμε να μη μιμηθούμε την Ευρώπη κι ας σφίξουμε τους μυώνες μας και τους εγκεφάλους μας  προς μια νέα κατεύθυνση. Ας προσπαθήσουμε να φτιάξουμε τον απόλυτο άνθρωπο, που η Ευρώπη στάθηκε ανίκανη να τον κάνει να θριαμβεύσει.

           Εδώ και δυο αιώνες μια παλιά ευρωπαϊκή αποικία βάλθηκε να φτάσει την Ευρώπη. Πέτυχε τόσο πολύ σ’ αυτό, ώστε σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν γίνει  ένα τέρας όπου οι αβαρίες, οι αρρώστιες και η απανθρωπιά της Ευρώπης έφτασαν σε τρομακτικές διαστάσεις.

           (…)Η Δύση θέλησε να είναι μια περιπέτεια του πνεύματος. Στ’ όνομα του πνεύματος, τους ευρωπαϊκού πνεύματος εξυπακούεται, η Ευρώπη δικαιολόγησε τα εγκλήματα της και νομιμοποίησε της δουλεία στην οποία κρατάει τα τέσσερα πέμπτα της ανθρωπότητας.

           Ναι, το ευρωπαϊκό πνεύμα είχε περίεργες βάσεις. Όλη η ευρωπαϊκή  σκέψη διαδραματίστηκε σε χώρους και πιο έρημους, όλο και πιο απόκρημνους. Έτσι πήραν τη συνήθεια να συναντούν εκεί όλο και πιο λίγο τον άνθρωπο. 

          Ένας διαρκής διάλογος με τον εαυτό της, ένας όλο και πιο χυδαίος ναρκισσισμός δεν έπαψαν να στρώνουν το κρεβάτι για ένα παραλήρημα όπου η εγκεφαλική εργασία γίνεται πόνος, καθώς οι αλήθειες δεν είναι πια  καθόλου αλήθειες του ζωντανού ανθρώπου που εργάζεται και οικοδομεί, αλλά λέξεις, διάφορες συλλογές από λέξεις, εντάσεις γεννημένες από τις σημασίες που περιλαμβάνονται στις λέξεις. Ωστόσο βρέθηκαν Ευρωπαίοι που προτρέπουν  τους Ευρωπαίους εργαζόμενους να σπάσουν αυτό τον ναρκισσισμό και να διακόψουν αυτές τις αναλήθειες.

         Γενικά οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι δεν ανταποκρίθηκαν σ’ αυτές τις παροτρύνσεις. Γιατί οι εργαζόμενοι πίστεψαν κι αυτοί πως τους αφορά η θαυμαστή περιπέτεια του ευρωπαϊκού πνεύματος.

           (…) Ο Τρίτος Κόσμος πρέπει  να ξαναρχίσει την ιστορία του ανθρώπου που να υπολογίζει συγχρόνως τις κάποτε θαυμαστές θέσεις που υποστηρίζει η Ευρώπη, αλλά επίσης και τα εγκλήματα της Ευρώπης από τα οποία το πιο φριχτό είχε για θύμα τον άνθρωπο, τον παθολογικό διαμελισμό των λειτουργιών του και τη διάσπαση της ενότητάς του. Στα πλαίσια μιας συλλογικότητας, το ρήγμα, τη διάκριση, τις αιματηρές εντάσεις που τρέφονται από τις κοινωνικές τάξεις, και τέλος στην κλίμακα της ανθρωπότητας, τα φυλετικά μίση, τη σκλαβιά, την εκμετάλλευση και κυρίως τη γενοκτονία που αποτελεί ο παραμερισμός ενάμισυ δισεκατομμυρίου ανθρώπων.

             Λοιπόν σύντροφοι, ας μην αποτίουμε τιμές στην Ευρώπη δημιουργώντας κράτη, θεσμούς και κοινωνίες εμπνευσμένες απ’ αυτήν. 

             Η ανθρωπότητα άλλο περιμένει από μας κι όχι αυτήν την γελοιογραφική και γενικά χυδαία απομίμηση.»                       

        (Frantz Fanon, Της γης οι κολασμένοι, μετφ. Α. Αρτέμη, εκδ. Κάλβος, 1982)

 

ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ

 

Κι αφού θριαμβολόγησε η κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη για την επιτυχία της στην αντιμετώπιση του πρώτου κύματος της πανδημίας με τους παρατρεχάμενους της, από υπουργούς μέχρι ΜΜΕ, να μη φείδονται επαίνων προς το πρόσωπό του πρωθυπουργού, οι χαρακτηρισμοί  του σαν Μωυσή ή  Ηρακλή δεν ήταν χιουμοριστικοί, προσπαθεί εναγωνίως τώρα με τη νέα έξαρση της επιδημίας να διασωθεί επικοινωνιακά. 

           Αδιαφόρησε η κυβέρνηση της Ν.Δ όλους τους προηγούμενους μήνες να προετοιμαστεί για την αναμενόμενη β φάση της επιδημίας, ενισχύοντας το σύστημα Υγείας, μεριμνώντας για τις  υγιεινές συνθήκες στους χώρους εργασίας, φροντίζοντας για την αποσυμφόρηση στα μέσα μαζικής μεταφοράς και γι’ αυτό τώρα επιστρατεύει κάθε επικοινωνιακό τέχνασμα για να αποτινάξει κάθε ευθύνη από την ίδια.

            Έτσι στα  εγχώρια μέσα ενημέρωσης αναπαράγεται μια ενιαία ιστορία από την αρχή της επιδημίας που δικαιώνει ενέργειες και δράσεις της κυβέρνησης και αναπτύσσεται γύρω από το ζήτημα κατανομής της ευθύνης για την αρνητική έκβαση της επιδημίας, που πάντα αφορά κοινωνικές ομάδες σε αντιπαλότητα με την ορθή πολιτική της κυβέρνησης. Τα μέσα ενημέρωσης καλύπτουν τις πληροφορίες που τους δίνονται χωρίς επαρκή στοιχεία για την αποκωδικοποίησή τους, με τους περισσότερους δημοσιογράφους να μην καταβάλλουν προσπάθεια να βοηθήσουν στην ερμηνεία τους, περιοριζόμενοι στην αναπαραγωγή της κυβερνητικής γραμμής. 

          Το τελευταίο τηλεοπτικό μήνυμα του Κ. Μητσοτάκη με το γνωστό πατερναλιστικό ύφος, τη συγκαταβατικότητα προς εκείνες τις κοινωνικές ομάδες που κάθε φορά ευθύνονται για τις παραλείψεις της κυβέρνησης, αυτή τη φορά κλήρωσε η νεολαία, επιμένει πεισματικά να κρύβει τις ευθύνες της κυβέρνησής του πίσω από μια επίδειξη προσωπικής αυτοπεποίθησης και βεβαιότητας για την απόλυτη ευθύνη του ατόμου. 

             Μόνο που η έμφαση στην προσωπική ευθύνη είναι το λιγότερο ανόητη. Είμαστε όλοι μαζί σε αυτό. Η ιδέα ότι μόνη η ατομική δράση είναι ικανή να βελτιώσει μια ευρύτερη συλλογική κρίση είναι προβληματική στις καλύτερες εποχές. Αλλά είναι πολύ περισσότερο προβληματικό να το επικαλείται κανείς ενόψει μιας διεθνούς έκρηξης μιας εξαιρετικά μεταδοτικής ασθένειας. Είναι αυτονόητο ότι είναι σημαντικό τα άτομα να λαμβάνουν προφυλάξεις, όπως πλύσιμο των χεριών, μάσκες και αυτοαπομόνωση. Αλλά μόνο το προσωπικό μήνυμα ευθύνης δεν λειτουργεί. Αντίθετα προκαλεί και ένα άλλο πρόβλημα. Όλα όσα γνωρίζουμε σχετικά με τη μετάδοση λέει ότι η έμφαση στην ατομική και προσωπική δράση κατά τη διάρκεια του προληπτικού σταδίου μιας επιδημίας τελικά έχει ως αποτέλεσμα τον στιγματισμό των ατόμων που έχουν προσβληθεί από την ασθένεια. Πείθοντας τους ανθρώπους ότι η ασθένεια μπορεί να αποφευχθεί με το πλύσιμο των χεριών, τις μάσκες ή με την απομόνωσή τους, συχνά υποτίθεται - λανθασμένα - ότι εκείνοι που προσβάλλονται από  τον ιό δεν πλένουν τα χέρια τους, δεν φορούν μάσκες  ή δεν απομονώνονται. Και έτσι εμφανίζεται μια νοοτροπία που κατηγορεί τα  θύματα. Ο άρρωστος στιγματίζεται. Και ο κοινωνικός αυτοματισμός διαλύει κάθε έννοια αλληλεγγύης.

          Σ’ αυτή τη λογική σύρεται και ο επιστημονικός λόγος που δίνει ιδεολογική στήριξη στις επιλογές της κυρίαρχης εξουσίας με τον ίδιο πατερναλισμό  που καταγγέλλει και μοιάζει απειλητικός για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, που αντιμετωπίζονται σχεδόν εχθρικά. Έτσι π.χ η διατύπωση του καθηγητή Σ. Τσιόδρα στα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν οι επιδημιολογικοί δείκτες στη Θεσσαλονίκη θεωρούνταν καλοί, «Η Θεσσαλονίκη πήρε το μάθημά της και πάει καλά» όπως και η βεβαιότητά του  πως η διασπορά του ιού στους χώρους φροντίδας ηλικιωμένων γίνεται συνήθως από το προσωπικό, δεν προσπαθούν να ερμηνεύσουν και να πείσουν, αλλά  μάλλον διαιρούν και αποτρέπουν τη συνοχή της κοινωνίας ως απάντηση στις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία.                  

            Εξάλλου, ποια ατομική ευθύνη θα πρέπει να απαιτείται από τον εργαζόμενο, τη στιγμή που δεν μπορούν να αναπληρωθούν οι ημέρες ασθένειας και δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογών φροντίδας για τα παιδιά, επειδή αναγκάζεται να συνεχίσει να εμφανίζεται στην εργασία ακόμα κι αν είναι άρρωστος, όταν επικρέμαται μάλιστα και η απειλή της απόλυσης, σ’ ένα περιβάλλον με ένα αδύναμο δίχτυ κοινωνικής προστασίας;  Που φροντίζει η ίδια η κυβέρνηση να νομοθετεί την επισφάλεια των εργασιακών σχέσεων, όπως με το νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή στα μέσα  Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τον οποίο ο εργαζόμενος που μπαίνει σε προληπτική καραντίνα σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ, θα υποχρεούται να αναπληρώνει μετά την επιστροφή στην εργασία του τις μισές εργάσιμες ημέρες και ώρες κατά τις οποίες έμεινε σε καραντίνα;

        Ο κυρίαρχος λόγος επενδύει στην ιδέα πως ο καθένας ατομικά είναι υπεύθυνος για την κατάσταση στο σύνολο της κοινωνίας, οι επιστήμονες στην προσπάθειά τους να ισορροπήσουν ανάμεσα στο κυρίαρχο αφήγημα και την επιστήμη τους προκαλούν σύγχυση και αμφισβήτηση της αξιοπιστίας τους, ενώ τα μέσα ενημέρωσης παρακολουθώντας πιστά τις σκοπιμότητες της εξουσίας αναλόγως, είτε καλλιεργούν εφησυχασμό είτε δημιουργούν υψηλά επίπεδα άγχους. Και όλοι μαζί επιμένουν πως η ανθρωπότητα πολεμά τον κορωνοϊό,  ενώ την ίδια στιγμή οξύνονται οι ανταγωνισμοί εντός ΕΕ, μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και αναρωτιέται κανείς, σ’  ένα καπιταλιστικό κόσμο με τα πάντα εμπορευματοποιημένα, ποια είναι αυτή η ανθρωπότητα τέλος πάντων που επικαλείται συχνά πυκνά η κυρίαρχη ρητορική;

ΣΕ ΑΡΜΟΝΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ

 

Από τη μια η σύλληψη μαθητών μετά το πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο στην Αθήνα και η τετραήμερη κράτησή τους στη ΓΑΔΑ, από την άλλη η πρόταση της εισαγγελέως Α. Οικονόμου για αναστολή των ποινών, μέχρι την εκδίκαση της έφεσης, για όλους τους καταδικασθέντες για εγκλήματα της Χρυσής Αυγής, πλήν  Γ. Ρουπακιά, είναι  πρόσφατα παραδείγματα αποκαλυπτικά για την εναρμόνιση της αστικής δικαιοσύνης με τις επιδιώξεις του αστικού κράτους. Το δίκαιο σ’ ένα ταξικό κράτος γίνεται όργανο στα χέρια της κυρίαρχης τάξης, για να μπορούν να συγκροτούνται, συστηματοποιούνται, αναπαράγονται και επιβάλλονται οι σχέσεις εξουσίας, συγκαλύπτοντας τη βία και την εκμετάλλευση.

               Κι αν ο ευσεβής μας πόθος, καλλιεργημένος από την κυρίαρχη ιδεολογία, για το σύστημα δικαιοσύνης  είναι  πως πρόκειται για θεσμό ο οποίος επανορθώνει τις αδικίες και γι’ αυτό απαιτείται σεβασμός προς αυτό, είναι όμως οι άπειρες αποφάσεις του που ενισχύουν τη διαπίστωση πως ανεξαρτήτως της σύνθεσης του δικαστηρίου οι αποφάσεις εξαρτώνται από ένα σύνολο νόμων όπου ενσωματώνονται όλα τα προνόμια του κεφαλαίου και όλη η έλλειψη προνομίων των εργαζομένων μαζών.

               Για την κράτηση των μαθητών στη ΓΑΔΑ, σύμφωνα και με τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη Μ. Χρυσοχοΐδη, αποφάσισε η δικαιοσύνη που μαζί με την προανάκριση «πήρε αυτά τα μέτρα», αφού βέβαια  συνελήφθησαν και προσήχθησαν στο αστυνομικό τμήμα από τις μονάδες καταστολής. Από τη μια λοιπόν μονάδες των πάνοπλων αστυνομικών έχουν ως αποστολή να προκαλούν φόβο στους διαδηλωτές για καταστολή των κινητοποιήσεων, από την άλλη η δικαιοσύνη  πολλές φορές έρχεται αρωγός τους, συγκαλύπτοντας, σαν αμερόληπτη και ανεξάρτητη, με τις αποφάσεις της  την άσκηση εξουσίας προς το συμφέρον της άρχουσας τάξης.

               Οι εικόνες με  μαθητές δεμένους με  χειροπέδες, με αστυνομικούς να ψάχνουν τσάντες μαθητριών ή να κυνηγούν διαδηλωτές στο πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο δεν είναι πρωτόγνωρες ούτε  είναι αποκλειστικότητες της ελληνικής αστυνομίας. Πριν περίπου δυο χρόνια, από τις διαδηλώσεις των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία, το βίντεο με μαθητές Λυκείου γονατιστούς στο έδαφος με τα χέρια πίσω στην πλάτη σαν αιχμάλωτοι πολέμου, μπορεί να προκάλεσε αγανάκτηση, αλλά δεν περιορίστηκε η άσκηση βίας της αστυνομίας, όπως φάνηκε και στις πιο πρόσφατες διαδηλώσεις. Οι τάσεις αυταρχισμού των κυβερνήσεων στις αστικές δημοκρατίες της Ευρώπης προληπτικά εκφοβίζουν για να αποτρέψουν οποιαδήποτε αντίδραση, κάνοντας επίδειξη δύναμης με χρήση και της άμεσης βίας.

               Και βέβαια κάθε φορά με την επίδειξη του αυταρχισμού από την κυρίαρχη εξουσία προβάλλεται η υπεράσπιση της νομιμότητας με σκοπό να δικαιώνεται, για να κερδίζεται η συναίνεση, η πολιτική πυγμής που εφαρμόζεται  για εκφοβισμό και καταστολή κάθε κινητοποίησης. Μόνο που η νομιμότητα, την οποία  η κάθε  κυβέρνηση επικαλείται με επιμονή και την χρησιμοποιεί σαν ένα μέσο για την εξασφάλιση  της λειτουργικότητας της εξουσίας,  δεν είναι παρά ένα σύνολο όρων που θέτει και επιβάλλει, ακόμα και με δημοκρατικές διαδικασίες, η αστική εξουσία και οι οποίοι  πρέπει να διέπουν τις πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις. Έτσι ο νέος νόμος για τις διαδηλώσεις που στην πραγματικότητα αποτελεί, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία μάλιστα,  αδικαιολόγητη παρέμβαση στο δικαίωμα στην ελευθερία της ειρηνικής συνάθροισης, στενεύει πολύ τα όρια της νομιμότητας για κινητοποιήσεις και αγωνιστικές διεκδικήσεις και διευρύνει τα περιθώρια ακόμα και για άσκηση βίας εν ονόματι της υπεράσπισης της νομιμότητας, από τις δυνάμεις καταστολής. Και σ’ αυτή την περίπτωση, η άρχουσα τάξη ακόμα κι αν έχει χάσει τη συναίνεση των μαζών  μπορεί να διατηρήσει την κυριαρχία της λόγω και μέσω της λειτουργίας των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους.

               Αυτή η νομιμότητα επομένως, η οποία εκφράζεται μέσω νόμων που καλύπτει την άσκηση εξουσίας και χρησιμοποιείται ως μέσον αυτής της εξουσίας, δεν είναι σε μια ταξική κοινωνία παρά ένας καθρέφτης ανισοτήτων, που συγκαλύπτονται από την παρουσίαση της δικαιοσύνης ως αμερόληπτης και ανεξάρτητης. Η εισαγγελέας λοιπόν  στη δίκη της Χρυσής Αυγής  με τις προτάσεις της και την επιμονή της  για ευνοϊκή μεταχείριση των καταδικασθέντων της Χρυσής Αυγής  άφησε να φανεί η σύνδεση της δικαιοσύνης του σύγχρονου κοινωνικοοικονομικού συστήματος με τις επιδιώξεις της κυρίαρχης τάξης. Γιατί αν όλοι στην πολιτική ηγεσία, και όχι μόνο, όψιμα έχουν γίνει αντιφασίστες και αποκήρυξαν κάθε σχέση με την Χρυσή Αυγή, για χρόνια  όμως την κανάκευαν υπογείως  και την προωθούσαν  διευρύνοντας την εξοικείωσή μας με φασιστικές πρακτικές που δικαιολογούν κάθε είδους ρατσισμό, αποκλεισμό και βία. Είναι που με τη στοχοποίηση των  μειονοτήτων  και μεταναστών συγκαλύπτονται τα εγκλήματα του καπιταλισμού και η ευθύνη της άρχουσας τάξης, είναι που με την άσκηση  βίας δήθεν για  υπεράσπιση  των κατατρεγμένων Ελλήνων   επιδιώκεται η διάλυση των οργανώσεων της εργατικής τάξης και γίνεται αποδεκτή κάθε καταστολή.

Η Χρυσή Αυγή, με την ανοχή της κυρίαρχης εξουσίας, δρούσε στα όρια, διατύπωνε θέσεις  οριακές και δρούσε στις παρυφές της νομιμότητας, αν δεν τις ξεπερνούσε. Κι έτσι ενσωμάτωσε το όριο στον πολιτικό λόγο, ώστε από εδώ και πέρα να γίνεται κριτήριο του αποδεκτού ό,τι δεν το ξεπερνά.   Το θράσος της, όπως φαίνεται από τη διεξαγωγή της δίκης, στηριζόταν σε βεβαιότητες για τη ισχύ της όχι τόσο στην κοινωνία όσο στο οικονομικοπολιτικό κατεστημένο. Κι αν με τη δολοφονία του Π. Φύσσα έκαψε τις όποιες προοπτικές της με το αντιφασιστικό κίνημα να διογκώνεται,  πρόλαβε όμως, και ήταν το επιδιωκόμενο,  να εισάγει  στο δημόσιο χώρο τις φασιστικές ιδέες για  να ενσωματωθούν σε πολιτικά κόμματα όπως η Ν.Δ  και να διευρυνθεί στην κοινωνία και την πολιτική η προσαρμογή στα φασιστικά επιχειρήματα.