«ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ ΑΠΡΟΚΑΤΑΛΗΠΤΟΝ»

Τέτοιες μέρες πριν  96 χρόνια άρχιζε η αντίστροφη μέτρηση γι’ αυτό που στην εθνική μας ιστορία χαρακτηρίζεται ως Μικρασιατική Καταστροφή, μετά την αναδίπλωση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων απ’ όλες της γραμμές του Μετώπου. 

 Κι επειδή οι ανταγωνισμοί των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην περιοχή μας συνεχίζουν να είναι επικίνδυνοι για τους λαούς της, η πολιτική προσέγγιση της μικρασιατικής εκστρατείας, ως μέρος των ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών και των επιδιώξεων της δικής μας άρχουσας τάξης,  από το νεαρό τότε ΣΕΚΕ, το ΚΚΕ, όπως αποτυπώνεται και σ’ ένα άρθρο του Ριζοσπάστη, το «Επίσημον όργανον του Σοσιαλιστικού Εργατικού (Κομμουνιστικού) Κόμματος  και της Γενικής Συνομοσπονδίας των Εργατών Ελλάδος» δεν έχει βέβαια  μόνο ιστορικό ενδιαφέρον.

«Ότι  η εκκένωσις της Μικράς Ασίας από τον Ελληνικόν στρατόν, καθ’ όν τρόπον έγινε μάλιστα, έπληξε κυριώτατα τα Αγγλικά συμφέροντα και την Αγγλικήν επιρροήν είναι αναμφισβήτητον. Η δριμεία επίκρισις όλου σχεδόν του Αγγλικού τύπου κατά της κυβερνήσεως του Λόυδ Τζώρτζ δια την χρεωκοπίαν της Ανατολικής του πολιτικής, δια την απότομον λύσιν του Μικρασιατικού δράματος, την αντίστασιν των Μεσοποταμίων και Παλαιστινίων κατά της Αγγλικής εντολής, το αναρριπισθέν γόητρον του Μουσταφά Κεμάλ και την αντιαγγλικήν εξέγερσιν εν Ανατολή αποδεικνύουν οποίας σημασίας ζήτημα εινε για την Αγγλίαν η εκ του ατυχήματος του Ελληνικού στρατού ζημία  της Αγγλικής ιμπεριαλιστικής πολιτικής. Όχι μόνον απομακρύνει αυτήν από τα μέρη ένθα έχει τα κύρια αυτής συμφέροντα, αλλά, όπερ και το σπουδαιότερον, μεταθέτει το πεδίον της αντιθέσεως μεταξύ αυτής και των Μπολσεβίκων από την Ανατολής εις την Μεσόγειον. Δύο κόσμοι συγκρούονται αποφασιστικών πλέον. Ο ιμπεριαλισμός της Αγγλίας και ο Μπολσεβικισμός. Η τάσις της απολύτου κυριαρχίας επί της Ανατολής προς εκμετάλλευσιν των λαών και η μονιμοποίησις του αποκλεισμού της Ρωσίας αφ’ ενός, η Αγγλική πολιτική, και η τάσις προς διέξοδον, προς λύσιν του αποκλεισμού, προς ελευθέρωσιν των Ανατολικών λαών η Ρωσική πολιτική,  αφ’ ετέρου.

         Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη είναι τα δύο επίμαχα σημεία. Η Σμύρνη εχάθη πλέον δια τον Αγγλικόν ιμπεριαλισμόν. Μένει η Κωνσταντινούπολις.

         Εκεί στρέφει ολόκληρον την προσοχή του. Αλλά καθώς δια τν Σμύρνην δεν ήτο δυνατόν να τηρηθή η Αγγλική επιρροή δι’ Αγγλικών δυνάμεων, ούτω και δια την Κων/πολιν και τα Στενά επιζητείται η παρένθεσις τρίτου παράγοντος, εμμέσως υπέρ της Αγγλίας ενεργούντος. Άμεσος σύγκρουσις της Αγγλίας προς τον Μουσουλμανισμόν και αδύνατος ίσως, αλλα και επιζημιωτάτη είνε δια την Αγγλίαν. Εντεύθεν τίθεται ζήτημα Θράκης. Και το ζήτημα τίθεται ουχί υπό των Βουλγάρων, ή των  Τούρκων, τίθεται αμέσως υπό του μεγάλου Ευρωπαϊκού τύπου και ιδία του Αγγλικού.

          Ανακύπτει όθεν και πάλιν η κατά το 1912-1913 ανάγκη δια την Αγγλίαν, τότε η διάλυσις, σήμερον η οριστική παρεμπόδισις της αναγεννήσεως της Τουρκίας.

           Και ως τότε μεν η πολιτική εστρέφετο κατά της Γερμανίας, σήμερον στρέφεται κατά της Ρωσίας. Αλλά το πρόβλημα  σήμερον λαμβάνει μορφήν κοινωνικού αγώνος. Κατά της Ρωσίας, κατά της Εργατικής  Επαναστάσεως και του Κράτους των Εργατών και χωρικών  και κατά της Ενσαρκώσεως της ιδέας της απελευθερώσεως των λαών από παντός ιμπεριαλισμού. Θάττον ή βράδιον το ζήτημα θα τεθή  οξύτερον. Η κίνησις της Μικράς Αντάντ, γνωστού οργάνου της Ευρωπαϊκής κεφαλαιοκρατίας υπέρ της Θράκης, είνε χαρακτηριστική κίνησις των προσκόπων της Ευρωπαϊκής πολιτικής κατά της Ρωσσίας.

          Η Ελλάς θα ευρεθή πιθανώς τάχιστα εντός του δικτύου τούτου των αντιμαχομένων συμφερόντων και θα παίξη ίσως τον σπουδαιότερον ρόλον.

            Θα γίνη πάλιν όργανον της Αγγλίας;

         Ναι φωνάζουν οι Βενιζελικοί. Είναι αύτη η ηθελημένη και μελετημένη πολιτική των. Επάνοδος εις τα Συμμαχίας προς Συμμαχικήν πολιτικήν δράσιν μετά της Μικράς Αντάντ εναντίον της Ρωσσίας, αυτή είνε η πολιτική των. Την ήσκησαν ήδη αποδραμόντες κτάτ ης Ουκρανίας, την ήσκησαν μεταβάντες εις Μικράν Ασίαν. Αλλ’ είδομεν όλοι τα αποτελέσματα της και την ανηθικότητα, ήν περιέχει, αντιθέτουσα τους εργάτες και χωρικούς της Ελλάδας κατά της ισχυράς Δημοκρατίας των Σοβιέτ των εργατών και Χωρικών.

              Η τέως κυβέρνησις, χωρίς να το ομολογή, ηκολούθησε και υπό χειροτέρους μάλιστα όρους την Βενιζελικής εξωτερικήν πολιτικήν και είδομεν, πού εφθάσαμεν. Η Ελλάς εθυσιάσθη δια την Αγγλίαν.

             Η νυν κυβέρνησις θα εξακολουθήση την ιδίαν πολιτικήν; Αλλά κατέστη πλέον  φανερόν, ότι η περίφημος αυτοτέλει, εις ήν εμμένουν πάντες οι οπαδοί της «Ηνωμένης» είνε αδύνατος, όταν η ιδία η κυβέρνησης θεωρεί εαυτήν αισμάλωτος της Αγγλικής θαλασσοκρατορίας. Εξ άλλου αυτή η θέσις της Αγγλίς μετβλήθη ήδη εν Μεσογείω.

         Εάν θέλωμεν αληθώς να διασώσωμεν τους Ελληνικούς πληθυσμούς της Θράκης, της Κωνσταντινουπόλεως, τους εναπομείναντας ακόμη πληθυσμούς της Μικράς Ασίας, ενδεικνύεται πλέον πολιτική Συνενοήσεως με την Σοβιετικήν Ρωσσίαν. Μόνον πολιτική απροκατάληπτος, μακράν των προσωπικών προβλέψεων περί των κοινωνικών ιδεολογιών είνε δυνατόν σήμερον όχι μόνον να σώση την Ελλάδα, αλλά και να ωθήση εις ελευθέραν και δημοκρατικήν ανάπλασιν της πολυπάθου Ανατολής.»

                                Από το  Ριζοσπάστη  της  Κυριακής 4 Σεπτεμβρίου 1922

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

    Κι επειδή στα χρόνια που ζούμε πολιτικές επιλογές και αποφάσεις των κυρίαρχων κέντρων αδιαφορούν για τις ανθρώπινες ζωές που ισοπεδώνουν επικαλούμενοι μάλιστα τη σωτηρία μας, ίσως να μην είναι και τόσο αυθαίρετο να θυμηθούμε ότι και   η μικρασιατική εκστρατεία έγινε εν ονόματι  της εθνικής ενοποίησης και ομογενοποίησης και κατέληξε σε καταστροφή.

        Κι ίσως γι’  αυτό και  οι επισημάνσεις, γραμμένες πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο,  του Κ. Βάρναλη για τη μικρασιατική καταστροφή μπορούν να βοηθήσουν ακόμα και τώρα στην κατανόηση των αιτιών  εκείνης της καταστροφής… ίσως κάπως σχηματικά και της δικής μας;

      « Μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία του κόσμου! Ενας στρατός, ο στρατός ολάκερος ενός κράτους να καταστρέφεται σύρριζα, να σκορπίζεται δεξιά κι αριστερά και να φεύγει τρεχάλα, να ρίχνει τα όπλα του και να «ν’ αρνείται να συνεχίσει τον αγώνα»(θ. Τζάτζαρη, Λεξικόν Ελευθερουδάκη, άρθρ. «Μικρασία») κι όμως να είναι ευχαριστημένος  γι’ αυτό! Και πίσωθέ του να είναι πιο πολύ ευχαριστημένος ο μισός λαός, δηλαδή οι πολιτικού αντίπαλοι της κυβέρνησης, γιατί τώρα θα τήνε ρίχνανε εύκολα, θα διώχνανε από τον τόπο μια δυναστεία, που ήτανε ο ανεύθυνος και απαραβίαστος αρχηγός ενός πολιτικού κόμματος, και θα παίρνανε αυτοί την εξουσία… του Δημόσιου Ταμείου.

        Ούτε λοιπόν η ελληνική κεφαλαιοκρατία είχε καμίαν άλλη φροντίδα σ’ όλην αυτήν την υπόθεση από το να θησαυρίζει όσα μπορούσε περισσότερα και με προμήθειες και καταχρήσεις, όπως συμβαίνει πάντοτε, μα ούτε και τα δυο μεγάλα  πολιτικά κόμματα, που διαχειριζόντανε τα συμφέροντα της ντόπιας και της ξένης κεφαλαιοκρατίας είχανε άλλη σκέψη από  την εξουσία, ήγουν τις μασέλες τους. Γαυγίζοντας γύρω από το ίδιο κόκκαλο και έχοντας πίσω τους χωρισμένο στα δυο τον ελληνικό λαό και τον ελληνικό στρατό είχανε ρίξει κάθε παραβάν και κάθε ντροπή  μπροστα  στα μάτια του κόσμου. Η εργατιά πολεμούσε στο μέτωπο, η κυρίαρχη τάξη θησαύριζε, οι πολιτικοί τρωγόντουσαν και εξαιτίας αυτηνών των τελευταίων η μισή Ελλάδα ευχότανε τη νίκη του στρατού κι η άλλη μισή την καταστροφή του. Κι αυτή η μισή με τα όργανά της σ’ όλους τους κλάδους της ζωής σαμποτάριζε τον πόλεμο. Η ήττα του στρατού, θα ήτανε ήττα της κυβέρνησης και η ήττα της κυβέρνησης νίκη των αντιπάλων της!

         Μα ο στατός; Ο στρατός έβλεπε από πολύ κοντά την τραγική πραγματικότητα. Εβλεπε  με τα ίδια του τα μάτια κι όχι με τα κύρια άρθρα των εφημερίδων και τα ανακοινωθέντα ή τους ρητορικούς λόγους της κυβέρνησης. Εβλεπε  μπροστά του μια απέραντη ήπειρο, που πήγαινε να την καταχτήσει. Και μετρώντας τις δυνάμεις του τις έβρισκε πολύ δυσανάλογες για ένα τέτοιο μεγάλο σκοπό. Εβλεπε το λαό, το στρατό και τους αξιωματικούς του  διαιρεμένους. Εβλεπε τη ρεμούλα στο ζήτημα των προμηθειών, του ανεφοδιασμού του και της  τροφής του. Εβλεπε όλην την Ευρώπη και τους Ρώσους να βοηθάνε τους Τούρκους διπλωματικά και με αφθονία  πολεμικού υλικού ενάντια στους… Εγγλέζους!

         Γιατί όσο κι αν δεν καταλάβαινε καλά, μυριζόταν όμως, πως βρισκόταν εκεί για ξένα ιντερέσα. Δεν ήξερε όμως, πως ο Βενιζέλος  έστειλε εκεί τον ελληνικό λαό να εξασφαλίσει με το αίμα του την αρπαγή των πετρελαίων της Μοσούλης για τους Εγγλέζου ιμπεριαλιστές. Και πως ο Κωνσταντίνος δέχτηκε να συνεχίσει αυτή την εντολή για το «τίμημα» της παλινόρθωσής του. Με τέτοιο περιεχόμενο η μικρασιατική  εκστρατεία δε μπορούσε να χρησιμοποιήσει για το σκοπό της κανένα φλογερό και γόνιμο προσχημα, που να ξεγελά τις μάζες.

           Γιατί στα καθεστώτα των τάξεων πάντοτες τα ιδανικά είναι προσχήματα της κυρίαρχης τάξης για ν’ αρπάξει ευγενικά την ξένη λεία. Κι όταν η άρχουσα τάξη βρίσκεται στην περίοδο της ανόδου της, τα ιδανικά της πιάνουνε. ¨Όταν όμως βρίσκεται στην περίοδο καθόδου της, τα ιδανικά της γίνονται κούφιες λέξεις  και δεν πιάνουνε  στην ψυχή του λαού. Κι αυτό είναι το πιο σίγουρο σημάδι για να γνωρίσει κανείς τη χρεοκοπία ενός καθεστώτος και να προφητέψει το τέλος του. Οι ιδεαλιστές όμως συλλογίζονται αντίστροφα: νομίζουνε, πως η παρακμή των ιδανικών ενός καθεστώτος φέρνει και την παρακμή του καθεστώτος. Τέτοιος συλλογισμός συμφέρει  στα καθεστώτα που κλονίζονται. Γιατί τους  δίνει το δικαίωμα να βαστήξουνε τα ιδανικά- προσχήματα με τη βία!(..._

          Σήμερα υπάρχει σ’ όλο τον κόσμο μεγάλη φτώχεια από προσχήματα! Γι’ αυτό μεταχειρίζονται οι ληστές της ανθρωπότητας τα πιο ξετσίπωτα προσχήματα. Ο Χίτλερ θέλει να κατακτήσει (για πρώτη δόση) τη μισή Ευρώπη, γιατί οι κάτοικοί της δεν είναι … άριοι! Είναι κατώτερες ράτσες!(Σπουδαίο ιδανικό! Ούτε να φτύνεις απάνω του!) Ο ιταλικός φασισμός ζητεί να φάγει την Αβυσυνία, επειδή λέει στη χώρα αυτή διατηρείται ακόμα η δουλεία(αν και ως θεσμός έχει καταργηθεί) ωσάν η αργατιά και η αγροτιά της Ιταλίας να μην είναι σκλάβες μιας μικρής μειοψηφίας μεγαλοκαπιταλιστών (…)

           Μπορούμε όμως να περηφανευόμαστε οι Ρωμιοί, πως εμείς πρώτοι μετά τον παγκόσμιο πόλεμο μεταχειριστήκαμε στη μικρασιατική μας εκστρατεία τέτοιας λογής προσχήματα. Ο Λόυδ Τζώρτζ, που μας έστειλε εκεί, το φώναξε από το βήμα της Βουλής των Κοινοτήτων, πως ο ελληνικός στρατός δεν είναι μονάχα πρωτοπόρος του πολιτισμού στην Ασία μα και υπερασπιστής της χριστιανοσύνης. Πολύ μεγάλο «ιδανικό» για έναν πολύ μικρό λαό. Ετσι ο στρατός του μικρού αυτού λαού δεν κατάλαβε το λόγο της εκστρατείας αυτής, όπως δεν κατάλαβε γιατί πήγε στην Ουκρανία. Κι ήθελε να φύγει πίσου, πριν φτάσει η καταστροφή, που ζύγωνε μέρα με την ημέρα. Κι όταν έγινε η μοιραία, η αναπόφευκτη καταστροφή, τότες όποιος στάθηκε τυχερός να μη σκοτωθεί η να μη πιαστεί αιχμάλωτος, έφυγε ευχαριστημένος. Και δεν είδα κανένα να βλαστημά τον Κεμάλ που το έστειλε πίσου στο χωριό του άναυλα. Ξέπεσε ο λαός; Όχι! Παραείχε ψευτίσει και ξεπέσει η κυρίαρχη τάξη του.    

       Μονάχα σαν έγινε η καταστροφή αρχίσανε να βρίσκουνε, πως όλη εκστρατεία ήτανε τυχοδιωκτική κι εγκληματική. Γιατί ξεπερνούσε πολύ τις μικρές δυνάμεις του έθνους. Γιατί έγινε χωρίς καμιάν οργάνωση, χωρίς τάξη, χωρίς πειθαρχία και χωρίς κανένα ηθικό. Γιατί λαός και στρατός ήτανε διαιρεμένοι. Και τότε μοναχά  πήρε ν’ ακούγεται αριά και πού, πως και κείνοι, που πρωταρχίσανε την εκστρατεία, και κείνοι, που τη συνεχίσανε, ήτανε όλοι τους πουλημένοι στους ξένους.

         Η δεύτερη λοιπόν πράξη της μικρασιατικής καταστροφής παίχτηκε στη «ζώνη του εσωτερικού», ανάμεσα στους φταίχτες. Δηλαδή ανάμεσα  στα δυο μεγάλα πολιτικά κόμματα, το λαϊκό και των φιλελευθέρων. Απάνου στην προσπάθειά τους οι κυβερνητικού να ξεφύγουν την ευθύνη λέγανε πως έφταιξε η…  Τύχη ή η δειλία του στρατού. Μα οι βενιζελικοί δεν τις  χάφτανε  αυτές τις αοριστίες και τις γενικότητες. Υποστηρίζανε πως έφταιγε η ανικανότητα της κυβέρνησης και των στρατηγών της(…)

        Αυτή η επιχειρηματολογία των δυο κομμάτων, για την ευθύνη της μικρασιατικής καταστροφής, είναι κυρίως στάχτη στα μάτια του κόσμου. Χρησιμεύει να κρύβει τη βαθύτερην αλήθεια: πως και τα δυο κόμματα ήτανε όργανα του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού στη Μικρά Ασία και πως το καθένα για να προτιμηθεί στην αγορά και να μείνει στην εξουσία, πρόσφερνε όσα μπορούσε περισσότερα στο Φόρεϊν Οφφις. Και τα δυο λοιπόν κόμματα είναι  ένοχα. Και τα δυο παραδώσανε  τον ελληνικό λαό «ως πρόβατον επί σφαγή» στου ξένους και φέρανε στην άγονην  Ελλάδα  ενάμισι εκατομμύριο πεινασμένους και άστεγους «αδερφούς». 
        Ολη όμως η δικολαβική φλυαρία των δυο κομμάτων για ευθύνες και προδοσίες δεν ικανοποιούσαν το λαό. Ητανε ολότελα θεωρητική η συζήτηση! Ο λαός δεν ζητούσε να  μάθει ποιος φταίει. Ζητούσε να  ιδεί τα κεφάλια των φταιχτηδών να πέφτουνε(…)»

                         

  Κ.  Βάρναλη "Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ", από τα "Φιλολογικά απομνημονεύματα, εκδ. Κέδρος, 1981

Η ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ

         Ενενήντα χρόνια από την  μικρασιατική καταστροφή,  ο βασικός προβληματισμός  για τον τρόπο που, ακόμα σε γενικές γραμμές, την αντιμετωπίζουμε, ιδιαίτερα στην πολιτική και στις καθημερινές ανεπίσημες συζητήσεις μας,  αν όχι και σε ένα  κομμάτι του ακαδημαϊκού χώρου, παραμένει. Συνεχίζουμε να αναφερόμαστε σε  τραγωδία που μπλέκεται με τα πεπρωμένα της φυλής και οικτίρουμε τον ελληνικό λαό, ο οποίος  έπεσε, για μια ακόμα φορά στην ιστορία του,  θύμα κακών ξένων που υποβλέπουν πάντα την ελληνική δόξα.

            Είναι όμως  η ιμπεριαλιστική πολιτική των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, σε συνδυασμό με τις φιλοδοξίες  και τον τυχοδιωκτισμό της δικής μας αστικής τάξης, που παρά τη διαίρεσή της σε δυο μεγάλους πολιτικούς σχηματισμούς  δεν διαφοροποιείται καταλυτικά ως προς τους κοινωνικούς στόχους,  που οδήγησαν στην καταστροφή.

            Μέχρι τη μικρασιατική καταστροφή, ο αλύτρωτος ελληνισμός της οθωμανικής επικράτειας όσο και  ο εύρωστος  παροικιακός ελληνισμός επηρέαζε τη πολιτική του μικρού κρατιδίου και  η Μεγάλη Ιδέα γινόταν το κίνητρο της εξωτερικής πολιτικής του, που με τους βαλκανικούς πολέμους έδειχνε να αποδίδει. Η συνεχής λοιπόν άνοδος  της αστικής τάξης που αποκτά σταδιακά συνείδηση μιας αυτόνομης κοινωνικής τάξης πετυχαίνει  να κατακτήσει  και την καθοδήγηση της εθνικής ζωής. Εξάλλου,  ο ουσιαστικός  εμπορικός και χρηματιστηριακός χαρακτήρας της,  ο μεταπρατικός της ρόλος στο εμπόριο της Εγγύς Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου  καθορίζουν τις επιλογές και ενέργειές της και την πρόσδεσή της στον ξένο παράγοντα

              Στη  μικρασιατική καταστροφή,  στην πραγματικότητα δεν αποτυπώνεται   παρά το ολέθριο, για τους λαούς, αποτέλεσμα του ανταγωνισμού  των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην περιοχή της Ανατολής και της νέας τάξης πραγμάτων, που δημιουργήθηκε μετά τον κατακερματισμό της πάλαι ποτέ Οθωμανικής αυτοκρατορίας, στην οποία η δική μας αστική τάξη θεώρησε ότι βρήκε την ευκαιρία να  συμμετάσχει.

          Ο Λένιν μας πληροφορεί ότι «  οι καπιταλιστές μοιράζουν τον κόσμο όχι από κάποια ιδιαίτερη κακία τους, αλλά γιατί ο βαθμός συγκέντρωσης που επιτεύχθηκε τους αναγκάζει να πάρουν αυτό το δρόμο για να βγάζουν κέρδος. Συγκεκριμένα τον μοιράζουν ανάλογα με τα κεφάλαιά τους, ανάλογα με τη δύναμή τους… Η δύναμη όμως αλλάζει ανάλογα με την οικονομική  και πολιτική ανάπτυξη… ανάμεσα στις ενώσεις των καπιταλιστών διαμορφώνονται ορισμένες σχέσεις  πάνω  στη βάση  του οικονομικού μοιράσματος του κόσμου, και παράλληλα και σε σχέση μ’  αυτό ανάμεσα στις πολιτικές ενώσεις, ανάμεσα στα κράτη, διαμορφώνοντας ορισμένες  σχέσεις πάνω στη βάση του εδαφικού μοιράσματος του κόσμου, της πάλης για τις αποικίες, της πάλης για οικονομικό χώρο..»(Β.Ι. Λένιν: Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, εκδ. Σύχγρονη εποχή, 2001)

            Στις ανταποκρίσεις του ο νεαρός  Χεμινγουέϊ αυτές τις διαπιστώσεις  τις συγκεκριμενοποιεί με τις σχηματοποιήσεις του. Με τίτλο «Η Ρωσία χαλάει το γαλλικό παιχνίδι» The Toronto Daily Star, 23 Οκτωβρίου 1922 σημειώνει: «… Επι του παρόντος, οι τούρκοι  εθνικιστές, που είναι το ίδιο πράγμα με τους κεμαλιστές, βρίσκονται υπό γαλλική επιρροή. Αυτό έγινε πολύ απλά.  Πριν δυο χρόνια, ο κόμης του Μπαλφούρ κατήγγειλε τον Μουσταφά Κεμάλ Πασά σαν κοινό ληστή. Σε γενικές γραμμές, ήταν προς πώληση σε όποιον έδινε τα περισσότερα. Οι γάλλοι τον αγόρασαν. Τον εφοδίασαν με όπλα, πολεμοφόδια και χρήματα.  Σε  αντάλλαγμα, φημολογείται ότι έλαβαν δικαιώματα εκμετάλλευσης πετρελαίου στη Μικρά Ασία. Οι Βρετανοί ήθελαν τον έλεγχο της Μικράς Ασίας, αλλά ο Κεμάλ δεν τους φαινόταν και πολύ μεγάλο κελεπούρι. Ετσι, στήριξαν τους Έλληνες. Οι  Έλληνες έδειχναν εξαιρετική  επένδυση. Όμως, όπως πολλοί έχουν σχολιάσει στη Βουλή των Κοινοτήτων, ο κύριος Λόιντ Τζωρτζ στοιχημάτισε στο λάθος άλογο. Όπως όλοι ξέρουν, ο Κεμάλ κατατρόπωσε τους Ελληνες. Όταν συνειδητοποιείς, όμως, ότι πολεμούσε ένα στρατό από κληρωτούς στρατιώτες που μισούσαν την άγονη χώρα που πάλευαν να κατακτήσουν, οι οποίοι ήταν επιστρατευμένοι για εννιά χρόνια, δεν είχαν καμία επιθυμία να κατακτήσουν  τη Μικρά Ασία, και οι οποίοι είχαν κουραστεί και γνώριζαν ότι έκαναν τη βρομοδουλειά των άλλων, δεν αποτελεί το σπουδαίο στρατιωτικό κατόρθωμα που λέγεται ότι  είναι. Ιδιαιτέρως αν σκεφτείς ότι οι στρατιώτες του Κεμάλ ήταν φανατικοί πατριώτες που ήθελαν παθιασμένα να διώξουν τους εισβολείς  από τη χώρα τους. ….Ομως όταν η Βρετανία στήριξε του έλληνες δεν γνώριζε το βαθμό αποτελεσματικότητας στον οποίο θα έφταναν οι κεμαλιστές..» (Ερνεστ Χεμινγουέι «Με υπογραφή Χεμινγουέι», εκδ. Καστανιώτη, 2010)

           Και η μικρασιατική καταστροφή λοιπόν, όπως αργότερα και ο εμφύλιος  και τώρα η οικονομική μας εξαθλίωση και  εκφασισμός μας, μόνον αν ενταχτούν  στο κάδρο της παγκόσμιας πολιτικής και του ιμπεριαλισμού, όπως εκφράστηκε στην περιοχή μας, και συνδεθούν με τα  συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης τόσο των μεγάλων δυνάμεων όσο και της Ελλάδας μπορούν να κατανοηθούν, για να σταματήσει η αναγωγή τους σε υποθέσεις  συνωμοσιών, δολοπλοκιών, μοιραίων γεγονότων  που αδυνατούμε να ελέγξουμε.  Διαφορετικά  μετατρέπεται   ο πολιτικοκοινωνικός χώρος σε υπεριστορικό χώρο τραγωδίας,  όπου εμείς  κινούμαστε ως θύματα και όχι ως ενεργοί συντελεστές των γεγονότων.

               Ένα αιώνα σχεδόν μετά το τέλος   της Μεγάλης Ιδέας  η εγχώρια κυρίαρχη τάξη με τη νέα Μεγάλη Ιδέα του «ανήκομεν εις την Δύση» και,  ιδιαίτερα  την τελευταία δεκαετία, στην ευρωζώνη,  προσπαθεί  να δώσει υπερταξικό χαρακτήρα στις επιλογές της, ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο για τη μοιρολατρική αντιμετώπιση της κρίσης και θέλοντας να καταστήσει άχρηστη κάθε προσπάθεια να προσδιοριστούν οι μηχανισμοί και διεργασίες  που  την προκάλεσαν. Ετσι καταλήγουμε, μια μεγάλη πλειοψηφία, να αποδίδουμε ευθύνες   στους ξένους  που δεν σέβονται την εθνική μας ιδιαιτερότητα ή να κατηγορούμε τους πολιτικούς για αδεξιότητα και  ακαταλληλότητα, ακυρώνοντας τον λαϊκό παράγοντα, εμάς τους ίδιους,  ως υποκείμενο της ιστορίας.

              Μέσα σ’  αυτό τον δαίδαλο των αναλύσεων, υπολογισμών, χειρισμών, διαπραγματεύσεων κλπ. φαίνεται πως ακόμα   δεν έχουμε συνειδητοποιήσει  τον ταξικό χαρακτήρα της κρίσης και την αναγκαιότητα  αντίστασής μας όλων των εργαζομένων- και ανέργων.