ΟΙ ΦΛΥΑΡΙΕΣ ΠΕΡΙ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ

Στη Βραζιλία φιλοξενείται το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου ενώ χιλιάδες διαδηλωτές διαμαρτύρονται για το κόστος της διοργάνωσης. Το αθλητικό θέαμα  προσπαθεί να ξορκίσει και  να καλύψει  τον εφιάλτη μιας πραγματικότητας που περιλαμβάνει φτώχεια και αστυνόμευση και όχι μόνο στη Βραζιλία.

               Φροντίδα των καπιταλιστών  δεν είναι μόνο να εξάγουν υπεραξία από τους  εργάτες αλλά όλη τη ζωή των εργαζομένων και ανέργων να την υποτάξουν στη διαδικασία αξιοποίησης του κεφαλαίου. Και το ποδόσφαιρο δεν αποτελεί εξαίρεση.  Στον σύγχρονο καπιταλισμό χρησιμοποιείται σαν καθαρό θέαμα που παράγεται, προσφέρεται και καταναλώνεται παράγοντας κέρδη για τους καπιταλιστές σε πολλαπλά επίπεδα –οικονομικό, ιδεολογικό, κοινωνικό.

Το ποδόσφαιρο παρέχει μια απεριόριστη έκταση δυνατοτήτων εξαγωγής  οικονομικού κέρδους, σε όλους  τους επιχειρηματίες που ασχολούνται μ’  αυτό. Συγχρόνως δημιουργεί μια κάστα  επαγγελματιών, τους ποδοσφαιριστές, που σηκώνουν το βάρος της θεαματικής παραγωγής και με τις υπέρογκες αμοιβές  αυτών που έχουν καταγραφεί σαν καλοί, τροφοδοτεί τις ψευδαισθήσεις για τις δυνατότητες κι ευκαιρίες που ο καπιταλισμός προσφέρει. Η παραγωγικότητα του ποδοσφαιριστή μεταφράζεται  σε κέρδος,  εισιτήρια, διαφημίσεις κλπ και ταυτίζεται με το  θέαμα που προσφέρει.  Για να εξασφαλιστούν αυτά τα κέρδη οι ανάγκες για αρτιότερο προγραμματισμό αυξάνονται,   με τον ποδοσφαιριστή να δέχεται τον ολοένα αυξανόμενο έλεγχο συνολικά στη ζωή του. Και είναι  τα πολλά χρήματα και η δόξα  των ποδοσφαιρικών ηρώων που δεν μας αφήνουν πίσω από  την εικόνα του απόλυτα προγραμματισμένου ποδοσφαιριστή να δούμε την  εξωθημένη στις τελικές της συνέπειες αντίθεση εργασίας –ζωής,    παιχνιδιού  -θεάματος.

Και βέβαια το ποδόσφαιρο είναι η αποθέωση του ανταγωνισμού. Οι  δυνατότητες σχέσεων μεταξύ ποδοσφαιριστών εκτείνονται από την αντιπαλότητα και ανταγωνισμό ως την ομαδικότητα. Μια ομαδικότητα που λειτουργεί σε όφελος και μόνο του συμφέροντος της ομάδας, χωρίς όμως να παύει να ελλοχεύει ο ανταγωνισμός και μέσα στη εντεκάδα στις πιο ξεκάθαρες μορφές του. Γιατί πρέπει να παίζει πολύ καλά  κανείς για να παραμείνει σε μια ομάδα ή να πάει σε  μεγαλύτερο σύλλογο ή για ν’  ανέβουν οι απολαβές του, οι μετοχές  του, να πετύχει καλύτερη μεταγραφή. Είναι μέσα από τις μεταγραφές στο  ποδόσφαιρο  που αφομοιώσαμε και αποδεχτήκαμε τη μορφή αγοραπωλησίας ανθρώπων –εξαρτημάτων σ’  ένα μηχανισμό, που εξαιτίας των μεγάλων ποσών που διακινούνταν δεν το εισπράξαμε σαν αγοραπωλησία. Μόνο που στη μεγάλη πλειοψηφία  η ενοικίαση, «αγοραπωλησία» εργαζομένων γίνεται πια για την εξασφάλιση μόνο της επιβίωσης.

Συγχρόνως, η προγραμματισμένη αποσυμπίεση των απωθημένων, που το ποδοσφαιρικό θέαμα προσφέρει, φαίνεται πως λειτουργεί στο επίπεδο του γενικού και καθολικού μέσα από την αποδοχή του μερικού, της καθημερινότητας δηλ. της όποιας σκληρότητας υπάρχει  στο σύστημα κυριαρχίας.  Μ’  αυτό το συσχετισμό υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ του ποδοσφαίρου  σαν παιχνίδι και της συγκεκριμένης κοινωνικής του χρήσης από τον καπιταλισμό σαν θέαμα. Η κυριότερη συμβολή του θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν εντοπίζεται μόνο στο οικονομικό επίπεδο, αλλά στη χρήση του σαν μέσο άμβλυνσης ταξικών αντιθέσεων, γιατί προσφέρεται για εκτόνωση της επιθετικότητας, τιθάσευσης της αγωνιστικότητας. Η δικτατορία των συνταγματαρχών εκμεταλλεύτηκε αρκετά πετυχημένα αυτή τη βαλβίδα ασφαλείας του συστήματος στη μακρινή δεκαετία του ’70. Το ποδόσφαιρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το κυρίαρχο σύστημα σαν μια ευκαιρία  αποσυμπίεσης των μαζών από ασφυκτικές καταστάσεις. Ακόμα κι όταν η βία κυριεύει τις κερκίδες σίγουρα δεν είναι μόνο για την αδικία της διαιτησίας, αλλά λειτουργεί στην τελική υπέρ αυτών που δημιουργούν τις αιτίες εμφάνισής της όσο εγκλωβίζεται στη λογική του γηπέδου. Προσφέρεται λοιπόν μια δημόσια σκηνή για θεαματικά  κατορθώματα μαζών στις οποίες συσσωρεύονται συμπιεσμένες ποσότητες και ποιότητες ενέργειας που αν βρουν διέξοδο στην καθημερινή ζωή υπάρχει κίνδυνος να δημιουργήσουν εκρήξεις επικίνδυνες για το κυρίαρχο σύστημα.

Το ποδόσφαιρο είναι ο χώρος και ο χρόνος, οριοθετημένοι και προσδιορισμένοι, όπου μπορεί κανείς να εκφράσει τα πάθη του και συναισθήματά του, τα οποία όμως απευθύνονται στα ινδάλματα που αγωνίζονται ή στους αντίπαλους οπαδούς. Ο χώρος όπου βιώνοντας την ταύτιση με την εικόνα του σουπερ σταρ ποδοσφαιριστή συμμετέχει κανείς στο παιχνίδι, σκοράροντας, αποκρούοντας κλπ. Κι είναι μέσα από αυτή τη διαδικασία ταύτισης που αναδύεται και η μαγεία του ποδοσφαίρου. Νιώθει κανείς να γεύεται τη χαρά τη νίκης, της δύναμης, της σύγκρουσης ταυτιζόμενος   με την εικόνα του ποδοσφαιριστή, ενώ συγχρόνως  ο συνωστισμός στις κερκίδες επιτρέπει την καλλιέργεια  ψευδαισθήσεων ομαδικότητας και επικοινωνίας.

                  Αλλά  μένει  στην καθημερινή ζωή η   χειραγώγηση μαζών και καταστολή να είναι οι βάσεις του πραγματικού κόσμου