ΠΑΡΕΧΟΝΤΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΜΟΝΟ ΜΕ ΚΕΡΔΟΣ

Το επεισόδιο με την πτήση της  Ryanair, που αδυνατώντας να προσγειωθεί εξαιτίας καιρικών συνθηκών στην Θεσσαλονίκη κατευθύνθηκε  στην Τιμισοάρα με συνεπαγόμενη την ταλαιπωρία των επιβατών, μπορεί να θεωρηθεί κι ένα ενδεικτικό παράδειγμα τόσο για τις υπηρεσίες που προσφέρονται από ιδιωτικές εταιρείες όσο και για το ρόλο που επιφυλάσσει για τον εαυτό της η πολιτική ηγεσία.

               Μια αεροπορική εταιρεία, μια εταιρεία διαχείρισης αεροδρομίων κι ένας υπουργός κρατικής κυβέρνησης με τις δράσεις κι ενέργειές τους έδειξαν τον τρόπο που η ιδιωτική επιχειρηματικότητα και η κρατική διακυβέρνηση συνεργάζονται.

               Κι ενώ θεωρείται πως η ιδιωτικοποίηση δημόσιων εταιρειών τις βελτιώνει μέσω του ανταγωνισμού, γιατί, επειδή χάνουν την κρατική προστασία,  αναγκάζονται να προσαρμοστούν στην αγορά παρέχοντας καλύτερες υπηρεσίες ή προϊόντα για να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν, τουλάχιστον στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν φαίνεται κάτι τέτοιο. Η Ryanair ενδιαφέρεται για το κόστος σχεδόν αποκλειστικά, παρά για τις υπηρεσίες που προσφέρει, όπως φαίνεται από το καταστατικό της.  Η εταιρεία Fraport Greece για τις καθυστερήσεις, εκτροπές ή ακυρώσεις πτήσεων εξαιτίας της χαμηλής νέφωσης που επικρατεί στο αεροδρόμιο εμμέσως πλην σαφώς, αφού είναι αποτέλεσμα των αποφάσεων των πιλότων, τις χρεώνει στις αεροπορικές εταιρείες.  Γεννάται βέβαια η απορία γιατί  στα πλαίσια του ανταγωνισμού η εταιρεία δεν ενδιαφέρθηκε   να υπάρχει ραδιοβοήθημα κατηγορίας 2 και πάνω  στο νότιο διάδρομο του αερολιμένα. Ο  υπουργός Σπίρτζης, που συμμετέχει στην κυβέρνηση η οποία δεσμεύτηκε με την υπογραφή του 3^ου μνημονίου στην παραχώρηση 14 περιφερειακών αεροδρομίων στη Fraport, βρίσκει ευκαιρία για δημαγωγίες περί ανθρώπινης συμπεριφοράς και κοινωνικής ευθύνης. Και στο τέλος της ιστορίας, έρχεται το δημόσιο –η φορολογία των πολιτών- να πληρώσει τις επιλογές ιδιωτικών εταιρειών, φύλακας των κερδών τους, αλλά και προστάτης τους από την οργή των πελατών τους.

 Μεταπολεμικά, με το εργατικό κίνημα ισχυρό και το αντίπαλο δέος της ΕΣΣΔ  να φοβίζει, μια μορφή κοινωνικής ειρήνης στα πλαίσια της αστικής δημοκρατίας εξασφαλιζόταν με την υποχρέωση του κρατικού μηχανισμού να παρέχει αγαθά και υπηρεσίες σε όλους τους πολίτες, μεριμνώντας και γι’ αυτούς που είχαν περιπέσει σε κατάσταση ανάγκης. Το κοινωνικό κράτος θεωρήθηκε σαν πολιτική λύση των αντιθέσεων. Τις τελευταίες δεκαετίες, αφού κατηγορήθηκε το κοινωνικό κράτος για τα εμπόδια που φέρνει στις δυνάμεις της αγοράς να λειτουργήσουν αποτελεσματικά,  η εμπορία όλων των υπηρεσιών ενίσχυσε ιδιώτες μεταφέροντας σ’ αυτούς δημόσιο πλούτο. Και το αστικό κράτος περιορίζεται σε φορέα προώθησης  και υποστήριξης αποφάσεων που εξυπηρετούν πολυεθνικές επιχειρήσεις,  δείχνοντας ξεκάθαρα τον ταξικό του χαρακτήρα.

Γι’ αυτό και  ένα βασικό χαρακτηριστικό των τριών μνημονίων συνεννόησης που υπέγραψαν οι κυβερνήσεις των τελευταίων οκτώ χρόνων με τους πιστωτές της χώρας - ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα- είναι η απαίτηση για τις εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών. Αυτή η απαίτηση βασίζεται στην υπόθεση πως στην οικονομία της αγοράς ο ιδιωτικός τομέας, στα πλαίσια του ανταγωνισμού,  μπορεί να παραδώσει αγαθά και υπηρεσίες πιο αποτελεσματικά και οικονομικά από τον δημόσιο τομέα. Μόνο που σπανίως αυτή η υπόθεση επαληθεύεται. Σπάνια υπάρχουν πολλοί ανταγωνιστικοί πωλητές των ίδιων αγαθών και μάλιστα κι αυτοί που υπάρχουν τις περισσότερες φορές είναι αλληλοεξαρτώμενοι, ενώ η κυβέρνηση –δηλ. οι φορολογούμενοι πολίτες- μπορεί να είναι  ο μόνος αγοραστής, με συνέπεια να ακυρώνεται η θεωρία της αγοράς που απαιτεί πολλούς ανεξάρτητους αγοραστές για κέρδη αποδοτικότητας. Κι έτσι στην τελική απομένει η επιδίωξη για αύξηση των κερδών, ενώ η καινοτομία και η βελτίωση των υπηρεσιών που θεωρητικά ενθαρρύνει ο ανταγωνισμός σχεδόν πάντα παραμένουν ζητούμενα, ενώ βεβαίως η λογοδοσία για το επίπεδο υπηρεσιών το πολύ να περιορίζεται σ’ ένα συγγνώμη σε κάθε …αστοχία.  Εξάλλου, η διαμόρφωση μιας κατά βάση κοινής ενιαίας τιμής με ελάχιστες διαφορές και παραπλήσιων προσφερόμενων υπηρεσιών ανάμεσα σε πολλές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον ίδιο κλάδο ενισχύει την υποψία, ακόμα κι όταν δεν αποδεικνύεται, για συμφωνία και σύμπραξη μεγάλων εταιρειών με σκοπό την αποφυγή του μεταξύ τους ανταγωνισμού. Άλλωστε,  πολλές περιπτώσεις αποδεικνύουν πως η ιδιωτικοποίηση δεν καταφέρνει ν’ ανταποκριθεί στην υπόσχεσή της. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις είναι ένας δαπανηρός και αναποτελεσματικός τρόπος χρηματοδότησης των υποδομών και των υπηρεσιών, καθώς αποκρύπτει το δημόσιο δανεισμό ή αποζημίωση, παρέχοντας μακροπρόθεσμες κρατικές εγγυήσεις για κέρδη σε ιδιωτικές εταιρείες, όπως π.χ οι κρατικές αποζημιώσεις προς την   Fraport για αλλαγή νομοθεσίας, για  ατυχήματα ακόμα και για απεργία.

               Για να διασφαλίσουν οι εταιρείες ότι βελτιώνουν την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητά τους, προκειμένου να μειώσουν το κόστος τους και να αυξήσουν τα κέρδη τους, έχουν όλη την ελευθερία να επιδιώξουν τα δικά τους συμφέροντα, ακόμα κι αν  ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τους καταναλωτές. Επιπλέον, επειδή πάντα οι αξιολογήσεις των επιτυχιών των δημόσιων υπηρεσιών εστιάζονται μόνο στις τιμές και την αποτελεσματικότητα, δίνεται  πολύ λιγότερη προσοχή στις επιπτώσεις της ιδιωτικοποίησης στην απασχόληση, τις εργασιακές σχέσεις και τις συνθήκες εργασίας.  

Το συγκεκριμένο λοιπόν περιστατικό με την αεροπορική εταιρεία της Ryanair  έδειξε ότι το οικονομικό μοντέλο στις ιδιωτικές εταιρείες είναι έτσι δομημένο, ώστε η βελτίωση της εξυπηρέτησης να ενδιαφέρει μόνο αν η αύξηση του κέρδους είναι αντιστρόφως ανάλογη με το κόστος.