ΜΕΡΕΣ ΓΙΟΡΤΩΝ

 Μέρες που είναι και προσπαθώντας να αναπαρασταθεί το εορταστικό κλίμα που συνδέεται παραδοσιακά μ’ αυτές, πλήθος κόσμου ξεχύθηκε τις τελευταίες μέρες στους εμπορικούς δρόμους των πόλεων, διάφορες μπάντες έπαιζαν κάλαντα, μαγαζάτορες έψηναν κρεατικά έξω από τα μαγαζιά τους σε μια προσπάθεια να προσελκύσουν πελάτες κι ευχές επαναλαμβάνονταν μηχανικά από όλους. Μια απέλπιδα προσπάθεια να ξορκιστούν οι φόβοι, να ωραιοποιηθεί η πραγματικότητα. 

Με αναπαραστάσεις και ομοιώματα πορεύεται η ζωή μας, η εικόνα στη θέση της πραγματικότητας. Μιμούμαστε τους πιστούς σε μια θρησκεία και  ακολουθούμε  τις τελετουργίες της  που συγχρονίζονται με τις απαιτήσεις του καπιταλισμού για αγοροπωλησία και κέρδος  και καταφεύγουμε σ’  αυτήν  για παρηγοριά στον πόνο μας και σωτηρία από την απελπισία μας. Μεταμφιέζουμε  σε λογικά επιχειρήματα ανορθόλογες φαντασιώσεις μας και  σε αυταπάτες που μοιάζουν ορθολογικές στηρίζεται η ανάλυση και κατανόηση της πραγματικότητας. Δεν χρειάζεται μια μορφή στοχασμού για  να είναι μεταφυσική να αναφέρεται στο υπερβατικό, μπορεί να είναι εξίσου υπερβατική  και η έλλειψη ιστορικής προοπτικής κι όταν θεωρείται  το πραγματικό μεμονωμένα, αποσπασματικά και στατικά. Μεταφυσικές παραμένουν οι ηθικολογικές αξιολογήσεις ή οι αναφορές στην αγάπη που θα γιατρέψει  όλες τις πληγές του κόσμου. Και ο μεταφυσικός χαρακτήρας των αυταπατών μας σχεδόν συμπυκνώνεται στην ιδέα ότι πρώτα πρέπει να αλλάξει κανείς τον εαυτό του για να μπορέσει μετά να αλλάξει τον κόσμο. Αυτός ο μύθος της  εσωτερικής  ανανέωσης, η ιδεολογία της εσωτερικότητας, του αυθορμητισμού, της αποσπασματικότητας και της ανεκτικότητας, τόσος βολικός για να μην αλλάξει τίποτε στην κοινωνική πραγματικότητα! Κι αν δεν ακολουθούμε παρά τις τελετουργίες μιας θρησκείας αυτή όμως έχει συντελέσει στη διαμόρφωση της συνείδησής μας.

«Ο άνθρωπος που αναζητούσε έναν υπεράνθρωπο στη φανταστική πραγματικότητα του ουρανού  και δε βρήκε τίποτε παρά μονάχα το αντικαθρέφτισμά του εαυτού του, δεν είναι πια διατεθειμένος να βρει παρά την ομοίωση του εαυτού του, το μη’ ανθρώπινο όπου ζητά και πρέπει να ζητά  την αληθινή του πραγματικότητα.

Η βάση της άθρησκης κριτικής είναι: Ο άνθρωπος φτιάχνει τη θρησκεία, όχι η θρησκεία τον άνθρωπο. Μ’  άλλα λόγια η θρησκεία είναι η αυτοσυνείδηση και αυτοεπίγνωση του ανθρώπου, που είτε δεν βρήκε ακόμα τον εαυτό του ή έχει ήδη χάσει ξανά τον εαυτό του. Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι αφηρημένο όν, που κάθετε στραυροπόδι έξω από τον κόσμο. Ο άνθρωπος είναι ο κόσμος του ανθρώπου, το κράτος, η κοινωνία. Αυτό το κράτος, αυτή η κοινωνία δημιουργεί θρησκεία, μια ανεστραμμένη κοσμοσυνείδηση, γιατί είναι ανεστραμμένος κόσμος. Η θρησκεία είναι η γενική θεωρία τούτου του κόσμου, η εγκυκλοπαιδική του επιτομή, η λογική του σε λαϊκή μορφή, το πνευματικό του φιλότιμο, ο ενθουσιασμός του, η ηθική του κύρωση, η πανηγυρική του συμπλήρωση, το παγκόσμιο πεδίο για παρηγοριά και δικαίωση. Είναι η φανταστική  πραγματοποίηση της ανθρώπινης ουσίας γιατί η ανθρώπινη ουσία δεν έχει αληθινή πραγματικότητα. Ο αγώνας ενάντια στη θρησκεία είναι συνεπώς έμμεσα ο αγώνας ενάντια στον άλλο κόσμο, που η θρησκεία είναι το πνευματικό του άρωμα.

Η θρησκευτική αγωνία είναι ταυτόχρονα η έκφραση πραγματικής αγωνίας και η διαμαρτυρία ενάντια στην πραγματική αγωνία. Η θρησκεία είναι  ο αναστεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η καρδιά του  άκαρδου κόσμου, όπως ακριβώς είναι η ψυχή μιας άψυχης κατάστασης.

Η κατάργηση της  θρησκείας σαν φανταστικής ευτυχίας του λαού  χρειάζεται για την πραγματική ευτυχία του λαού. Το αίτημα της  εγκατάλειψης των φαντασιοπληξιών για την κατάστασή του, είναι το αίτημα  της εγκατάλειψης μιας  κατάστασης του χρειάζεται φαντασιοπληξίες.  Η κριτική της θρησκείας είναι συνεπώς, η εμβρυώδης κριτική της κοιλάδας των δακρύων, που φωτοστέφανό της είναι η θρησκεία.

Η κριτική μάδησε  τα φανταστικά λουλούδια από την αλυσίδα όχι για να φέρει ο άνθρωπος την αλυσίδα χωρίς καμιά ψευδαίσθηση ή παρηγοριά αλλά για να μπορεί ν’ αποτινάξει την αλυσίδα και να μαζέψει το ζωντανό λουλούδι. Η κριτική της θρησκείας  βγάζει από την πλάνη τον άνθρωπο, για να τον κάμει να στοχαστεί και να δράσει και να μορφοποιήσει την πραγματικότητά του σαν άνθρωπος που βγήκε από την πλάνη και ήρθε στη λογική, έτσι που να περιστρέφεται γύρω στον εαυτό του και συνεπώς γύρω στον πραγματικό του ήλιο. Η θρησκεία είναι μονάχα ο φανταστικός ήλιος που περιστρέφεται γύρω από τον άνθρωπο, όσο ο άνθρωπος δεν περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του.

(Κ. Μαρξ «Συμβολή στην κριτική  της φιλοσοφίας του δικαίου του Χέγκελ», εκδ. Αναγνωστίδη)