ΠΕΡΙΘΩΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΚΡΙΣΙΕΣ

           Από τις ήσσονος βαρύτητας ειδήσεις των τελευταίων ημερών είναι κι εκείνη που με εντολή του περιφερειακού διευθυντή Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδος Γιώργου Παναγιωτόπουλου, το σχολείο επιστρέφει το φωτοτυπικό που έκανε δωρεά στο σχολείο οίκος ανοχής. Μεταξύ άλλων στην ανακοίνωση αναφέρεται: «Αποδεχόμενος την παιδαγωγική ευθύνη μου ως περιφερειακός διευθυντής εκπαίδευσης, έδωσα εντολή να επιστραφεί το φωτοτυπικό μηχάνημα το οποίο χορηγήθηκε στη σχολική μονάδα, ελπίζοντας ότι συγχρόνως δίνω το μήνυμα σε κάθε κατεύθυνση ότι κανένας δεν νομιμοποιείται να εκθέτει τον θεσμό του σχολείου και να αποκομίζει κέρδη εις βάρος των μαθητών. Ο,τι είναι νόμιμο δεν είναι κατ’ ανάγκη και ηθικό».

         Και ξαναθυμόμαστε  τα λόγια του Μάρξ:

        «.. Κάθε τι που σου ανήκει πρέπει να το κάνεις πωλήσιμο, δηλ. χρήσιμο. Αν ρωτήσω  τον πολιτικό οικονομολόγο: υπακούω στους οικονομικούς νόμους όταν βγάζω χρήματα προσφέροντας το κορμί μου για πούλημα, παραδίνοντάς το στη λαγνεία του άλλου; (οι βιομηχανικοί εργάτες στη Γαλλία αποκαλούν την εκπόρνευση των γυναικών και των θυγατέρων τους υπερωρία, πράγμα που είναι απόλυτα σωστό). ¨Η δεν δρω σύμφωνα με την πολιτική οικονομία όταν πουλώ το φίλο μου στους Μαροκινούς;(και η άμεση πώληση ανθρώπων με τη μορφή  εμπορίου στρατευσίμων κλπ.  συμβαίνει  σε όλες  τις πολιτισμένες χώρες).Τότε ο πολιτικός οικονομολόγος μου απαντάει: Δεν παραβαίνεις τους νόμους μου. άκου όμως τι έχουν  να σου πουν σχετικά η Αδελφή Ηθική και η Αδελφή Θρησκεία.  Η πολιτική  οικονομική  μου ηθική και θρησκεία δεν έχει να σε ψέξει στο παραμικρό, αλλά . – Ποιον πρέπει τώρα να πιστέψω, την πολιτική οικονομία ή την ηθική; Η ηθική της πολιτικής οικονομίας είναι το κέρδος, η εργασία, η αποταμίευση, η εγκράτεια – όμως η πολιτική οικονομία υπόσχεται να ικανοποιήσει τις ανάγκες μου. Η πολιτική οικονομία της ηθικής είναι ο πλούτος της ήσυχης συνείδησης, της αρετής κλπ. πώς όμως μπορώ να ζήσω ενάρετα όταν δεν ζω; Και πώς μπορώ να  έχω ήσυχη συνείδηση όταν δεν έχω ολωσδιόλου συνείδηση; Από την ίδια τη φύση της αποξένωσης πηγάζει το γεγονός ότι κάθε τομέας εφαρμόζει πάνω μου ένα διαφορετικό και αντίθετο μέτρο – ένα η ηθική και ένα άλλο  η πολιτική  οικονομία. Γιατί κάθε μια  αποτελεί συγκεκριμένη αποξένωση του ανθρώπου και συγκεντρώνει την προσοχή της σ’ ένα ιδιαίτερο τομέα της αποξενωμένης ουσιαστικής δραστηριότητας και κάθε μια τους βρίσκεται σε σχέση  αποξένωσης με την άλλη. Ετσι ο κ. Michel Chevalier κατηγορεί τον   Ricardo ότι έχει κάνει αφαίρεση από την ηθική.  Ο Ricardo  όμως επιτρέπει στην πολιτική οικονομία να μιλάει τη δική της γλώσσα, κι αν δεν μιλάει ηθικά, σ’ αυτό δεν φταίει ο Ricardo. Ο κ. Chevalier  αφαιρεί από την πολιτική οικονομία στο βαθμό που ηθικολογεί, αλλά πραγματικά και υποχρεωτικά αφαιρεί από την ηθική στο βαθμό που κάνει πολιτική οικονομία. Η σχέση της πολιτικής οικονομίας προς την ηθική, όταν δεν  είναι αυθαίρετη, τυχαία και γι’  αυτό αθεμελίωτη  και αντι- επιστημονική, όταν δεν τίθεται σαν επιφανειακή κι εννοείται σαν ουσιαστική, μπορεί να είναι μόνο η σχέση των νόμων της πολιτικής οικονομίας προς την ηθική. Αν δεν υπάρχει καμιά τέτοια σχέση ή αν πρόκειται μάλλον για την αντίθετη περίπτωση, σε τι μπορεί να βοηθήσει ο Ricardo; Αλλωστε, η αντίθεση ανάμεσα στην πολιτική οικονομία και στην ηθική είναι μόνο  επιφανειακή και καθόλου πραγματική. Εκείνο που  συμβαίνει είναι ότι  η πολιτική οικονομία εκφράζει τους ηθικούς  νόμους με τον δικό της τρόπο…» (Χειρόγραφα 1844, σελ. 155, εκδ.Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1974)

            Σε μια ασήμαντη απόφαση της διοικητικής μηχανής αναγνωρίζουμε τη διαστρεβλωμένη  μορφή που παίρνει η υποκριτική αστική ιδεολογία, εκφράζοντας τα ιδιαίτερα συμφέροντά της  σαν καθολικά. Από τη μια μεριά, σε επίπεδο κεντρικής εξουσίας και κυρίαρχης ιδεολογίας αυτό που ενδιαφέρει είναι η ανάγκη για χρήμα, για το κέρδος που   παράγεται από το οικονομικό σύστημα, σε επίπεδο όμως επιμέρους περιπτώσεων αφήνεται να φανεί η κυριαρχία της ηθικής. Μια ηθική που μπορεί  μεν να  έχει ταξικό χαρακτήρα, σίγουρα όμως  οι  οικονομικές, πολιτικές και άλλες παράμετροι  δε προκαθορίζουν  απόλυτα τη λύση κάθε επιμέρους ηθικού προβλήματος, αλλά αυτά  μπορούν να αξιολογούνται  ευρύτερα με βάση τα κριτήρια του καλού, της δικαιοσύνης κλπ. Αυτό δεν σημαίνει ότι η σχετική αυτονομία αυτών  των κριτηρίων  δε συνίσταται  καθόλου στο ότι προέρχονται από κάποια πηγή διαφορετική από εκείνη των συγκεκριμένων  κοινωνικών  απαιτήσεων. Αντίθετα σημαίνει  ότι  αντανακλούν τις απαιτήσεις αυτές  στην πιο καθολική μορφή  και παίρνουν υπόψη όχι μόνο  την επίτευξη κάποιων  ειδικών στόχων, αλλά τις πολύπλευρες ανάγκες της κοινωνικής ζωής στο δοσμένο στάδιο της πολιτιστικής της ανάπτυξης. Γι’  αυτό και η ωφελιμιστική συγκυριακή προσέγγιση στην επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων  μπορεί μερικές φορές να είναι και πολιτικά κοντόθωρη και καθόλου χρήσιμη από την άποψη  των ευρύτερων  και απώτερων κοινωνικών στόχων.  Με την απόφαση λοιπόν του περιφερειακού διευθυντή ίσως θεωρείται ότι διασώζονται εκείνες οι ηθικές αρχές  που υποστηρίζουν και επικυρώνουν το  καθορισμένο  κοινωνικό σύστημα, τον τρόπο ζωής και τις μορφές επικοινωνίας στη πιο γενική  τους  βέβαια μορφή. Γι’  αυτό έγινε αποδεκτή στη συγκεκριμένη περίπτωση, μετά από δεύτερη σκέψη βέβαια,  εκείνη η  ηθική που απαγορεύει και καταδικάζει ενέργειες ακόμα κι αν είναι πιο αποτελεσματικές και χρήσιμες από την άποψη  της τρέχουσας στιγμής και των επιμέρους στόχων (εξασφάλιση για τους μαθητές φωτοτυπικού)

            Αποσιωπώντας λοιπόν ότι στους ηθικούς κανόνες αντανακλώνται   οι ανάγκες του ανθρώπου και της κοινωνίας και  ιδιαίτερα ότι στην ταξική κοινωνία οι απαιτήσεις της, οι αρχές της, τα ιδανικά  και οι αξίες της  αποκτούν σε σημαντικό  βαθμό ταξικό χαρακτήρα και νόημα, τονίζεται και προβάλλεται  ότι διατηρούνται οι  πανανθρώπινοι  ηθικοί κανόνες, οι οποίοι συνδέονται με τις κοινές για όλες τις εποχές συνθήκες της ανθρώπινης συμβίωσης. Μόνο που στην προκειμένη περίπτωση οι κανόνες ηθικής, που τώρα τους  θυμήθηκαν, αναφέρονται σε θεσμούς που είναι απότοκοι του ίδιου του  συστήματος (δίπολο οικογένεια – πορνεία) σε ένα προγενέστερο μάλιστα στάδιο ιστορικών συνθηκών του τρόπου ζωής μας και μόνο υποκριτικά πια  αποτελούν κριτήριο ηθικότητας

            Τελικά,  αυτό που μένει είναι πάλι η προσπάθεια  ηθικοποίησης της κοινωνικής ζωής, με την ηθική σε ρόλο ανώτατου κριτή, όταν η εστίαση θα έπρεπε να επικεντρώνεται στην ανικανότητα της κεντρικής διοίκησης να εξασφαλίσει τα απαραίτητα σε δημόσιο σχολείο, δηλ. στην ακολουθούμενη πολιτική.