ΖΩΗ ΜΕΛΟΔΡΑΜΑ

Η δημοσιοποίηση  του προβλήματος στέγης της τετραμελούς οικογένειας η οποία τις τελευταίες 15 μέρες ζούσε στο παλιό της αυτοκίνητο από εφημερίδα και πρωινή τηλεοπτική εκπομπή προκάλεσε την κινητοποίηση πολλών ανθρώπων και μάλιστα ένας συνταξιούχος πρόσφερε και σπίτι για στέγαση της οικογένειας. Η παρουσιάστρια της πρωινής εκπομπής Πόπη Τσαπανίδου δεν μπορούσε να συγκρατήσει τη συγκίνησή της και αναρωτιόταν γιατί δεν δίνεται  το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα που είναι γι’  αυτούς τους απόρους και γιατί θα έπρεπε να βγουν στα κανάλια για βοηθηθούν, ενώ ομολογούσε ότι ντρέπεται που γίνεται από την τηλεόραση ο χειρισμός τέτοιων θεμάτων.

               Κι είναι  αυτός ο τρόπος θέασης της πραγματικότητας  που επικρατεί. Ποτέ δεν βλέπουμε τη συνολική εικόνα, ψηφίδες της μόνο  μας δίνονται που σπάνια συνδέονται μεταξύ τους για να αποκτήσουμε γνώση της συνολικής εικόνας των κοινωνικών φαινομένων. Είναι που η τρέχουσα δημοσιογραφία και  πολιτική δεν εγκαταλείπουν ούτε στιγμή την προσπάθεια για διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης  εστιάζοντας σε μια κοινωνική ηθική που τροφοδοτείται  είτε με νέα σύμβολα είτε ανανεώνοντας τα παλιά. Ο προσανατολισμός  του ενδιαφέροντος στην προσωποποίηση και εξατομίκευση κοινωνικών προβλημάτων εύκολα πυροδοτεί την κοινωνική ευαισθησία για προσφορά βοήθειας στον παθόντα αποσυνδέοντας τα όμως από μακροκοινωνικές λύσεις, χωρίς να διατυπώνονται ούτε καν ερωτήματα που να αμφισβητούν ορισμένα θεσμικά, κοινωνικά ή και πολιτικά αυτονόητα, χωρίς να έχουμε καθαρή εικόνα για τη συνολική εικόνα. Βέβαια,  το τηλεοπτικό  δελτίο ειδήσεων φορές φορές  θυμίζει ενημερωτικό δελτίο ενορίας,  (ο ΣΚΑΙ ιδιαίτερα πρωτοστατεί) με  το πρόγραμμα των φιλανθρωπικών εκδηλώσεων να  είναι πιο γεμάτο από το  πρόγραμμα των διαμαρτυριών που ανακοινώνονται  κι αυτό στηρίζεται στο σκεπτικό ότι σε μια επείγουσα κατάσταση όπως αυτή που βιώνουμε ο στόχος είναι να επιτευχθούν άμεσα αποτελέσματα σε συγκεκριμένες καταστάσεις εδώ και τώρα. Και κάπως έτσι διαλυμένοι συναισθηματικά από τη θέα περιπτώσεων εξαθλίωσης ούτε που αναρωτιόμαστε για την αποτελεσματικότητα τέτοιων φιλάνθρωπων δράσεων όταν οι περιπτώσεις ανέχειας δεν είναι μεμονωμένες εξαιρέσεις αλλά κανόνας.

               Η προβολή μάλιστα  περιπτώσεων οικονομικής εξαθλίωσης με ένα μελοδραματικό τρόπο στοχεύει κατευθείαν στη συγκίνηση και στην πλήρη παγίδευσή μας σ’  αυτή την οπτική του κόσμου, με  απλοποίηση σχέσεων και καταστάσεων, απόκρυψη  κοινωνικών αντιφάσεων, οικονομικών αιτιών. Κι έτσι  επιτυγχάνεται  η  παγίδευσή μας  σε μια προμελετημένη  συγκινησιακή ροή, αφού πρώτα  αποκοιμίζεται η κρίση μας με ενέσεις τραγικοφανών εικόνων. Μια απροσδιορίστου  προέλευσης λοιπόν αδικία θα πρέπει να αποκατασταθεί με τη συνδρομή θεατών αλλά και κυβερνώντων, κι έτσι ο αδικημένος και καταφρονεμένος να δικαιωθεί  με ένα ευτυχισμένο τέλος. Αυτή η μονοσήμαντη οπτική ακουμπά πάνω σε παραδομένους ηθικούς κανόνες  για δίκαιο και άδικο που θέλει μάλιστα να προσδίδει και τελεολογικό χαρακτήρα σε τέτοιες τραγικές περιπτώσεις εξαθλίωσης, χωρίς στην πραγματικότητα να αμφισβητείται η υπάρχουσα  κοινωνική τάξη πραγμάτων.(Το πολύ πολύ να απαιτείται βοήθημα για να μη βρίσκεται στους δρόμους μια οικογένεια)  Κι είναι  αυτό το ηθικό περίβλημα που αποτελεί και  το σημείο επαφής  με τον κόσμο των ψευδαισθήσεών μας για αποκατάσταση της  αδικίας.  Η εμμονή στο κύρος ανεξάρτητων ηθικών αρχών συνιστά  και τον τρόπο που τέτοια περιστατικά προβαλλόμενα από την τηλεόραση εξαπατούν την πραγματικότητα. Τέτοια περιστατικά απολιθώνουν την πραγματικότητα σε προκαθορισμένη  κοσμοθεωρία απαράβατων νόμων που μας φέρνει πίσω στο 19^ο αιώνα με τον ουτοπικό σοσιαλισμό, όταν θεωρούνταν, όπως λέει ο Φρ. Εγνγκελς,  ότι ήταν καθήκον της λογικής να εξαλείψει τις καταχρήσεις της κοινωνίας και πίστευαν ότι «χρειαζόταν  να εφευρεθεί ένα καινούργιο, τελειότερο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης, που να επιβληθεί απ' έξω στην κοινωνία, με την προπαγάνδα και, όπου ήταν δυνατό, με το παράδειγμα, με πειραματικά μοντέλα».

 Κι έτσι μαθαίνουμε στη διαστρέβλωση της κοινωνικής πραγματικότητας που σχεδόν μας επιβάλλει ένα κυνήγι ουτοπίας. Αυτή η μελοδραματική αντιμετώπιση της πραγματικότητας, είτε συνοδεύεται με δάκρυα είτε με υπερβολικές ή και πομπώδεις  εκφράσεις,  δημιουργεί ένα σωρό μύθους που  καθιστούν απρόσιτη  την κατανόηση της κοινωνικής πραγματικότητας και οδηγεί σε μια προσωποκεντρική  προσέγγισή της. Συντελεί στο  να βιώνουμε τον κόσμο δια μέσου μιας μη κριτικής ιδεολογίας κρατώντας μας επ’  αόριστον δέσμιους σ’  αυτήν.

Αυτός ο μελοδραματισμός δεν είναι διαφορετικός από κείνον στις ταινίες του ’60, τα ριάλιτι του Μικρούτσικου, τις τηλεοπτικές κοινωνικές ιστορίες της Χατζηβασιλείου. Κάθε φορά προσαρμόζεται στις συνθήκες και στο καινούργιοι ήθος που η ιστορική συγκυρία προσδιορίζει. Το δίκαιο και το άδικο, το καλό και το κακό θα είναι το  ηθικό δίλημμα  που θα παραμείνει. Κι έτσι θα διατηρείται  το κλειστό κύκλωμα αναπαραγωγής  της ουτοπικής και πάντα χαμένης προσδοκίας για κοινωνική δικαιοσύνη έξω από χώρο και χρόνο και η δημιουργία της ψευδούς συνείδησης, γιατί  αυτή η μελοδραματική θεώρηση του κόσμου έχει για στέρεες  υλικές βάσεις  τη σημερινή  ταξική διάρθρωση που παράγει  στερημένες συνειδήσεις.   

Κι αναρωτιέται κανείς αν έχουν ολότελα εξοστρακιστεί  οι μηχανισμοί άμυνας που ανέπτυξε η διαλεκτική απέναντι  στους ιδεολογικούς και επιστημονικούς τρόπους συγκάλυψης  της πραγματικότητας, ώστε να είναι ακόμα αποτελεσματικοί και να μην αφοπλίζονται σαν μέσα εκμετάλλευσης της ευάλωτης συνείδησής μας.