"ΜΗ ΚΡΑΤΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ"

 Χρόνια τώρα διάφοροι δημοσιολογούντες  με συλλογισμούς  και σοφιστείες επιχειρηματολογούν για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, επιδιώκοντας την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, όπου ρητά στην παράγραφο 5 διατυπώνεται ότι  η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου  και στην 8 ότι «Η σύσταση ανωτάτων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται». Και αφού δεν έχει  επιτευχθεί η πολυπόθητη πλειοψηφία που επιτρέπει την αναθεώρηση του άρθρου, η τελευταία κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη, με ιδιαίτερη σπουδή και περίεργο άγχος, με συνταγματικά σλάλομ ανάμεσα σε άρθρα προσπαθεί να πείσει για τη συνταγματικότητα της  ειλημμένης απόφασης για ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Ανακάλυψε λοιπόν το άρθρο 28, που αφορά σε κανόνες διεθνούς δικαίου και διεθνείς οργανισμούς και  αποτέλεσε θεμέλιο για τη συμμετοχή της χώρας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής Κοινότητας, για να προωθήσει μέσω της ίδρυσης παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων την ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης.   Επιστρατεύτηκαν για την εγκυρότητα της κυβερνητικής απόφασης οι θετικές γνωμοδοτήσεις συνταγματολόγων, που  κάποιοι είχαν μάλιστα και υπουργοποιηθεί στις μνημονιακές κυβερνήσεις,  όπως Ε. Βενιζέλος ή Α. Μανιτάκης.  Κι αυτό που φαίνεται ενδεικτικό του τρόπου που αντιμετωπίζεται το Σύνταγμα από εκείνη τη σφιχταγκαλιασμένη με την πολιτική ηγεσία ακαδημαϊκή κοινότητα  είναι η καταφυγή, σαν σε ένα έξυπνο παιχνίδια λέξεων,  στη γλωσσική ερμηνεία  των εννοιών σύσταση και εγκατάσταση για να δικαιωθεί η νέα ερμηνεία του άρθρου.

         Χρόνια τώρα  οι υπερασπιστές  της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων επικαλούνται μια λίστα από τα πλεονεκτήματα που θα προκύψουν, όπως   βελτίωση των σπουδών με τον ανταγωνισμό μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών πανεπιστημίων, ενίσχυση του ρόλου του πανεπιστημίου στην οικονομία σε συνεργασία με την αγορά, συμβολή  στην οικονομική ανάπτυξη με την προσέλκυση ξένων φοιτητών, συγκράτηση της διαρροής Ελλήνων σε ξένα πανεπιστήμια κλπ.

               Αυτό που  στην πραγματικότητα επιδιώκεται να γίνει  με την ίδρυση  ιδιωτικών πανεπιστημίων, που ο Κ. Μητσοτάκης συνεχώς τα χαρακτηρίζει απλώς μη κρατικά, είναι η μετατροπή των πανεπιστημίων σε πραγματικές επιχειρηματικές εταιρείες.  Η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων με δυσβάσταχτα δίδακτρα, μέσα από τους συνταγματικούς ελιγμούς που πανεπιστημιακοί συνταγματολόγοι επιδοκιμάζουν, έρχεται σαν συνέπεια μιας μακροχρόνιας προπαγάνδας που απαξίωνε τα δημόσια πανεπιστήμια. Προς τα οποία, στα πλαίσια μιας πολιτικής λιτότητας προς τους δημόσιους θεσμούς,  μειώνεται η δημόσια οικονομική υποστήριξη υποβαθμίζοντάς τα. Αυτή η νέα κατάσταση που διαμορφώνεται διαλύει και τη σιωπηρή μεταπολιτευτική σύμβαση μεταξύ μικροαστικών στρωμάτων και κράτους που υποσχέθηκε αυξητική κοινωνική κινητικότητα για τα παιδιά τους με βάση τη τριτοβάθμια εκπαίδευση.  

       Το Πανεπιστήμιο έχει μια αμφισβητούμενη σχέση με την εξουσία, παρέχοντας ταυτόχρονα μια νομιμοποίηση του status quo και συγχρόνως ανεξαρτησία από αυτό, ικανή τόσο για οργανική σκέψη όσο και για κριτική συζήτηση. Το άνοιγμα της εκπαίδευσης και στα λαϊκά στρώματα πριν πλέον των πενήντα ετών σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού του καπιταλισμού συγχρόνως μ’ ένα  ισχυρό λαϊκό κίνημα που απαιτούσε δημόσιο το αγαθό της εκπαίδευσης κατοχύρωσε και στη χώρα μας την ακαδημαϊκή ελευθερία και ανεξαρτησία, σε μεγάλο βαθμό, από την κρατική ηγεσία. Ως μέρος όμως του καπιταλιστικού οικονομικού και πολιτικού συστήματος και τα πανεπιστήμια δεν μπορεί να λειτουργούν παρά σύμφωνα με τους κανόνες του καπιταλισμού. Γι’ αυτό και τώρα απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τη φαινομενική αποστολή τους εξυπηρέτησης του δημοσίου αγαθού μοιάζοντας με ιδιωτικές επιχειρήσεις.

         Θεωρητικά υποστηρίζεται ότι τα πανεπιστήμια παρέχουν δυο διακεκριμένες υπηρεσίες.   Η πρώτη έγκειται στη διδακτική λειτουργία, δηλαδή στη μεταβίβαση από τη μια γενιά στην άλλη όχι μόνο προχωρημένων εννοιών με πολύπλοκο τρόπο, μεθοδολογιών συλλογισμού, γνώσεων υψηλού επιπέδου σε πολλαπλά πεδία, από το δίκαιο ως την ιατρική, αλλά και ορισμένων από τις κυριότερες αξίες πάνω στις οποίες θεμελιώνεται η κοινωνία. Η δεύτερη έγκειται στη λειτουργία της έρευνας, δηλαδή στη συνεχή δημιουργία και τροποποίηση των ίδιων αυτών εννοιών, μεθοδολογιών συλλογισμού, γνώσεων  και ικανοτήτων δράσης, καθώς και σε μια διαρκή προσπάθεια για  τελειοποίηση των αξιών που προτείνονται  προς την κοινωνία και τον κόσμο της πολιτικής και της εξουσίας. Ένα ρωμαλέο φοιτητικό κίνημα μαζί με ένα ισχυρό εργατικό υπεράσπιζε το πανεπιστήμιο για να είναι ένας αυτόνομος θεσμός στην καρδιά καπιταλιστικών κοινωνιών,  που  παράγει, εξετάζει, εκτιμά τον πολιτισμό με την έρευνα και τη διδασκαλία. Τα οποία για να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του κόσμου έπρεπε να είναι ηθικά και διανοητικά ανεξάρτητα από κάθε πολιτική εξουσία και οικονομική δύναμη. Κι αυτό ως ένα σημείο ήταν και προς το συμφέρον του αστικού κράτους, γιατί του παρείχε τα πνευματικά, επιστημονικά και τεχνικά μέσα για να ενισχύσει και να επιβάλει συναινετικά την εξουσία του. Η στροφή των πανεπιστημίων τα τελευταία χρόνια  προς το ιδιωτικό εταιρικό μοντέλο δεν είναι ανεξάρτητο από τη αποδυνάμωση του λαϊκού κινήματος και  τις  προσπάθειες του καπιταλισμού να προσαρμοστεί στις αυξανόμενες προκλήσεις της παγκόσμιας κυριαρχίας του και να ξεπεράσει τις κρίσεις του.

        Τα τελευταία χρόνια  τα πανεπιστήμια κάνουν ένα ακόμη βήμα, επιδιώκοντας να μετατραπούν σε πραγματικές επιχειρηματικές εταιρείες. Κι αυτό είναι η κατάληξη μιας μακράς εξελισσόμενης διαδικασίας, που ξεκινά από τη συρρίκνωση της κρατικής χρηματοδότησης και τη τη διείσδυση ιδιωτικών επιχειρήσεων στο πανεπιστήμιο, που  αποτελεί στην πραγματικότητα μέρος της μερικής ιδιωτικοποίησης του κράτους.

         Η  εμμονή στη μετρήσιμη παραγωγική διάσταση της διδασκαλίας και της έρευνας, που προωθείται στα πλαίσια μιας διαφημιζόμενης αξιοκρατίας,  έχει ως αποτέλεσμα το πανεπιστήμιο, αντί να μεταβιβάζει αξίες, να γίνεται υποτελές σε εξωτερικές αξίες, που δεν είναι αυτές που αφορούν στην κοινωνία αλλά στην κερδοφορία των επιχειρήσεων.  Και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια η εξάρτηση του πανεπιστημίου από εξωτερικές αξίες είναι ορατή όχι μόνον στο διδακτικό, αλλά και στο επιστημονικό πεδίο. Η χρηματοδότηση των πανεπιστήμιων με παραγγελίες επιχειρήσεων ή οργανισμών που συνδέονται με την παραγωγική δραστηριότητα δεν θα αφήνει χώρο για εκείνη την έρευνα από την οποία δεν θα προκύπτει κάποια βραχυπρόθεσμη εφαρμογή.

         Καθώς όμως η αντίληψη ότι η μετατροπή όλων, και  των πανεπιστημίων ώστε να προσεγγίσουν ιδιωτικές κερδοσκοπικές εταιρείες  που θεωρούνται ως μοντέλα αποδοτικής οργάνωσης που βασίζονται στην πειθαρχία της αγοράς, διαπερνά κάθετα  όλη την κοινωνία, γι’ αυτό και στις δημοσκοπήσεις κερδίζει έδαφος η επιδοκιμασία για την ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης. Οι κινητοποιήσεις φοιτητών τις προηγούμενες ημέρες που διαδήλωσαν τη διαφωνία τους για την υποταγή των πανεπιστημίων στα συμφέροντα της παραγωγής και την εξάρτησή τους από τους μηχανισμούς της αγοράς είναι το ελπιδοφόρο μήνυμα ότι οι αγώνες τους θ’ ακυρώσουν τις κυβερνητικές αποφάσεις.