ΚΑΙΟΜΕΝΟΣ

 

Η εικόνα που καταγράφεται σε βίντεο, που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, του νεαρού Ααρών Μπασνέλ, Αμερικανού εν ενεργεία στρατιωτικού των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, να  αυτοπυρπολείται, μη θέλοντας  να είναι συνένοχος στη γενοκτονία, μπροστά από την Ισραηλινή πρεσβεία στην Ουάσινγκτον, φωνάζοντας «Ελεύθερη Παλαιστίνη», μοιάζει να αναβιώνει τρόπους έσχατης διαμαρτυρίας, όπως τις αυτοπυρπολήσεις των βουδιστών μοναχών εξήντα χρόνια πριν. Τον Ιούνιο του 1963 η αυτοπυρπόληση ενός μοναχού στη Σαϊγκόν που καταγράφηκε με τον φωτογραφικό φακό και έγινε πρωτοσέλιδα στα έντυπα της εποχής επηρέασε την πολιτική,  αφού εκείνη η αυτοπυρπόληση ήταν η αρχή μιας εξέγερσης με διαμαρτυρίες και αυτοπυρπολήσεις κι άλλων βουδιστών μοναχών που οδήγησαν στην ανατροπή της κυβέρνησης του Ντίεμ  με στρατιωτικό πραξικόπημα.

          Και ο ποιητής, ο Τ. Σινόπουλος, ως προφήτης χρόνια πριν αυτά συμβούν, στο ποίημά του «Ο καιόμενος», μέσα από τη φωτιά που αυτός παραδίδεται σε μια κορυφαία πράξη έσχατης διαμαρτυρίας, προβάλλει ένα αίτημα ηθικής ακεραιότητας. Σ’ αυτό το ποίημα ο ποιητής δηλώνει την απορία του και το θαυμασμό για τον «Καιόμενο». «Ποιος είναι τούτος που αναλίσκεται περήφανος;/το σώμα του το ανθρώπινο δεν τον πονά;» και βλέπει τον καιόμενο σαν κάποιο που εξαγιάζεται, που ντύνεται με το φωτοστέφανο της θυσίας του, «Κι όσο αφανίζονταν τόσο άστραφτε το πρόσωπο/γινόταν ήλιος». Για να καταλήξει ότι «στην εποχή μας όμως και σε προηγούμενες εποχές/άλλοι είναι μέσα στη φωτιά κι άλλοι χειροκροτούνε». Μόνο που πια φτάσαμε στη δική μας εποχή, όπου στη Δύση δεν βρίσκονται παρά ελάχιστοι, όχι να πέσουν στη φωτιά, αλλά και μόνο να χειροκροτήσουν. Και τέτοιες πράξεις μιας απελπισμένης διαμαρτυρίας, για να ταρακουνηθεί ο κόσμος, να ξυπνήσει για την πραγματικότητα αυτού που συμβαίνει, να στραφεί  το βλέμμα της Δύσης στο έγκλημα της Γάζας, φανερώνουν και τα αδιέξοδα των μεμονωμένων πράξεων θυσίας, όταν  δεν υπάρχει ή δεν κινητοποιεί ένα μαζικό κίνημα. Μπορεί  τέτοια εγχειρήματα να μην αλλάζουν τον κόσμο, μπορούν όμως να γίνουν θρυαλλίδα για ν’ αλλάξει μια κατάσταση πραγμάτων.

         Μπαίνοντας στον 21^ο αιώνα  γίνεται πια αναφορά όχι σε πράξεις θυσίας παρά  μόνο σε επιθέσεις αυτοκτονίας, ως μέρος τρομοκρατικών ενεργειών που χρεώνονται σε ισλαμιστές και προβάλλονται στα δυτικά μέσα απαξιωτικά, μόνο σαν εγκληματικές ενέργειες, ιδιαίτερα όταν προκαλούν το θάνατο και άλλων ανθρώπων. Προβάλλονται ως  περίεργες αν όχι ύποπτες για ευάλωτη ψυχική υγεία ή χαμηλή νοημοσύνη και πάντα σχετίζονται με το φανατισμό. Στην πραγματικότητα, τέτοιες πράξεις, όπου εξεγερμένοι καταθέτουν την απελπισία τους για τον ανάλγητο κόσμο μας με την έσχατη πράξη του θανάτου τους, υπακούοντας στην έντονη εσωτερική φωνή της ιδεολογίας τους και της περηφάνειάς τους, περισσότερο προς στιγμήν εντυπωσιάζουν, αν δεν φοβίζουν, για να ξεχαστούν γρήγορα. Είναι επειδή το πώς θυμόμαστε την ιστορία, το πώς κατανοούμε τα τρέχοντα γεγονότα —μέσω της προπαγάνδας, της φωτογραφίας, του βίντεο και του διαδικτύου— είναι μια συνεχής αλληλεπίδραση μεταξύ της αλήθειας όπως υπάρχει και όπως έχει υποστεί επεξεργασία, μέσα από τη χειραγώγηση της αφήγησης, την εξυγίανση των εγκλημάτων από την κυρίαρχη εξουσία.  

         Μια μεγάλη πλειοψηφία στις χώρες της Ευρώπης έχει γαλουχηθεί με χρόνια προπαγάνδας να μην νιώθει υπεύθυνη ν’ αλλάξει  όσα συμβαίνουν γύρω της, πιστεύοντας ότι τίποτε δεν μπορεί να κάνει και παίρνει τη θέση του θεατή απέναντι στα δρώμενα. Και οι καιόμενοι αυτού του κόσμου πεθαίνουν μονάχοι τους, βεβαιώνοντας και τον κάθε άπραγο θεατή για την δική του μοναξιά, που δεν τον προφυλάσσει, αλλά εντείνει την αγωνία και την αβεβαιότητά του. Δίπλα μας σφάζονται άνθρωποι, λιμοκτονούν παιδιά, εγκληματούν οι κυβερνήσεις και πολλοί από  μας ενδιαφέρονται  μόνο για την απόσταση ασφαλείας, να μην τους αγγίξει το κακό.

         Είναι σαν να βρισκόμαστε, ένα μεγάλο ποσοστό, στον μεγάλο κήπο της οικογένειας του διοικητή του στρατοπέδου του Άουσβιτς που τον χώριζε από το στρατόπεδο ένας  ψηλός τοίχος με συρματοπλέγματα στην ταινία «Ζώνη ενδιαφέροντος». Που ζούσαν δίπλα με τη φρίκη και κλείνανε τα μάτια για να μην ξέρουν, δηλώνοντας όλοι μετά τον πόλεμο άγνοια.  Κι εμείς  απολαμβάνουμε την ηρεμία της ζωής μας, την εσκεμμένη αδιαφορία μας για τις κραυγές αυτών που υποφέρουν, για τις διαμαρτυρίες αυτών που κινητοποιούνται,   σε μια εύθραυστη κανονικότητα ζωής, που επωφελείται σιωπηλά από την αγωνία και τον πόνο των άλλων.

          Και είναι οι εξεγερμένοι άνθρωποι, αυτοί που θυσιάζονται και λειτουργούν σαν κάτοπτρα ανθρωπίνων συνειδήσεων σε μια εποχή που η πολιτική της κυρίαρχης τάξης δεν βλέπει, δεν ακούει, δεν συγκινείται από τίποτε, υποκρίνεται αδιάντροπα ή αδιαφορεί προκλητικά κάτω από ένα παχύ στρώμα υποτίθεται φρονιμάδας. Κι εμείς νομίζουμε πως με τη στάση μας, τη φρόνιμη, την αποστασιοποιημέη, εξασφαλίζουμε εγγυήσεις πρόσκαιρες ότι βρισκόμαστε εκτός κινδύνου.  Όμως ο φόβος μας δεν παύει, γιατί οι απειλές επικρέμανται συνεχώς. Από τη συμμετοχή ελληνικού πλοίου στην επιχείρηση ΑΣΠΙΔΕΣ στην Ερυθρά θάλασσα μέχρι τα επ’ αμοιβή απογευματινά χειρουργεία στο ΕΣΥ ή την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων με παραβίαση του Συντάγματος, οι επιλογές της κυρίαρχης εξουσίας δεν απειλούν πια μόνο την προ πολλού χαμένη ποιότητα ζωής, αλλά την ίδια την αξιοπρεπή διαβίωση. Η συγκαταβατικότητα ενός  αλαζονικού πρωθυπουργού που κατανοεί τα προβλήματα των …υπηκόων του αλλά η ανάλυση κόστους οφέλους δεν του επιτρέπουν να τα λύσει, η θρασύτητα ενός πρώην υπουργού υπεύθυνου για το θάνατο 57 ανθρώπων που επιμένει με συμπεριφορά θρασιμιού να αρνείται την ευθύνη του, η αναίδεια υπουργών  που χλευάζουν τις ανάγκες των ανθρώπων, τολμούν να εκδηλώνονται  πατώντας πάνω στην ανασφάλεια και φόβο των ανθρώπων.

          Η  αναζήτηση όμως  της κοινωνικής δικαιοσύνης,  το όραμα  στην πολιτική, ο αγώνας για μια άλλη κοινωνία, η εχθρότητα προς τον καπιταλισμό και την οικονομία της αγοράς, το πάθος για ισότητα οδηγούν σε μονοπάτια ελευθερίας, πέρα από τον φόβο. Η πίστη ότι με τον αγώνα η δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς εκμεταλλευτές και εκμεταλλευομένους  είναι εφικτή ορθώνει τον καθένα στο ανθρώπινο ανάστημα του αποβάλλοντας το φόβο και ενισχύοντας την αλληλεγγύη. Και η απεργία δεν είναι μόνο ένα όπλο για την υπεράσπιση των εργατικών συμφερόντων, αλλά εκπαιδεύει  τους  εργαζόμενους στο πνεύμα της ταξικής αλληλεγγύης και της απελευθέρωσής τους από την εκμετάλλευση. Μπορεί λοιπόν στην αυριανή απεργία, επέτειο του εγκλήματος στα Τέμπη,  να μην είναι μαζική η συμμετοχή;