ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

 Μετά την αποτυχημένη διαχείριση της κακοκαιρίας «Ελπίδα», με αποκορύφωμα τον πολύωρο εγκλωβισμό αυτοκινήτων με τους επιβάτες τους στην Αττική Οδό,  ο πρωθυπουργός στο υπουργικό συμβούλιο απέδωσε «σαφέστατες ευθύνες στον παραχωρησιούχο για τον τρόπο που αντιμετώπισε τη χιονοθύελλα», δηλ. στην εταιρεία διαχείρισης της Αττικής Οδού. Ο Κ. Μητσοτάκης μάλιστα διαβεβαίωσε πως θα διερευνηθούν πλήρως οι ευθύνες με βάση τη νομοθεσία και τους όρους των συμβάσεων. Κυβέρνηση και παρατρεχάμενοι δημοσιογράφοι σε αγαστή συμφωνία εστιάζουν στις ευθύνες της εταιρείας, παραβλέποντας την αντίφαση που περιέχει η στάση τους. Υπέρμαχοι της ιδιωτικοποίησης, που επαναλαμβάνουν μονότονα χρόνια τώρα ότι η  μετατόπιση της διαχείρισης των  δημόσιων αγαθών από τη δημόσια στην ιδιωτική σφαίρα θα επιφέρει πληθώρα σημαντικών βελτιώσεων,  αναδεικνύοντας την ανεπάρκεια της εταιρείας σε μια έκτακτη ανάγκη  ως μοναδική αιτία για την ταλαιπωρία χιλιάδων πολιτών διαψεύδουν εαυτούς. Στην προσπάθειά τους να περιορίσουν ή να μεταστρέψουν την οργή, ώστε  να μπορούν να συνεχίσουν να εφαρμόζουν απρόσκοπτα την πολιτική της κυρίαρχης τάξης, αδιαφορούν για την αξιοπιστία και εγκυρότητα του λόγου τους.  Γι’ αυτό και συνεχίζουν χωρίς  κανένα δισταγμό  την υιοθέτηση κερδοσκοπικών στρατηγικών ή εταιρικών πρακτικών που καθιστούν τις βασικές υπηρεσίες αγαθών μη προσιτές ή μη διαθέσιμες σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. 

        Η Αττική Οδός, όπως και άλλα περιουσιακά στοιχεία της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012 – 2015, έχει μεταβιβαστεί στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), με έτος ίδρυσης το 2011, για αξιοποίηση σύμφωνα με τις συνθήκες αγοράς, με το προϊόν της αξιοποίησης να χρησιμοποιείται για την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους της χώρας.Πριν μερικές μέρες μάλιστα, στις 20 Ιανουαρίου, το ΤΑΙΠΕΔ είχε προκηρύξει διεθνή πλειοδοτικό διαγωνισμό για την παραχώρηση υπηρεσιών σχετικά με τη χρηματοδότηση, λειτουργία, συντήρηση και εκμετάλλευση της Αττικής Οδού για 25 έτη, καθώς η υφιστάμενη σύμβαση λήγει τον Οκτώβριο του 2024. 

     Κι αυτή η ιδιωτικοποίηση είναι μόνο μια από τις περιπτώσεις. Αυτή επαναλαμβάνεται και θα επεκτείνεται στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, της υγείας, της εκπαίδευσης και πολλών άλλων. Μάλιστα, εν μέσω μιας πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης η κυβέρνηση αρνείται την ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας και με πρόσχημα την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας, του  εξορθολογισμού  προωθούνται συγχωνεύσεις νοσοκομείων, Σύμπραξη Ιδιωτικού και Δημοσίου Τομέα, χωρίς κανείς από τους κυβερνώντες να πτοείται για τις επιπτώσεις στο μεγάλο σύνολο του πληθυσμού, όπως αποτυπώνεται τους τελευταίους μήνες με την αύξηση των νεκρών.  Τη φροντίδα των ανθρώπων στις πιο ευάλωτες στιγμές τους μεθοδεύεται να αναλάβουν  υπηρεσίες που συμπεριφέρονται σαν επιχειρήσεις και επιδιώκουν το κέρδος, χωρίς να επικεντρώνονται στην εκτέλεση καθηκόντων που στηρίζονται βασικά στην αλληλεγγύη και προσφορά. 

     Εδώ και χρόνια, και ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία της οικονομικής λιτότητας, όλες οι κυβερνήσεις έχουν μεθοδεύσει για να παραδοθεί σε ιδιώτες διαχειριστές ο έλεγχος των πάντων, από την ενέργεια έως τα την υγεία, από τις μεταφορές έως την εκπαίδευση. Η αντιπαράθεση της συζήτησης για τις ιδιωτικοποιήσεις μάλλον περιορίζεται σε μια  διαφωνία σχετικά με τον σωστό ρόλο της κυβέρνησης σε μια καπιταλιστική οικονομία. Οι υποστηρικτές θεωρούν την κυβέρνηση ως κάτι περιττό και δαπανηρό σε ένα κατά τα άλλα αποτελεσματικό σύστημα, ενώ  οι επικριτές δεν θεωρούν ότι η μείωση του ρόλου της κυβέρνησης με την ιδιωτικοποίηση είναι απαραίτητα επωφελής, εφόσον μειώνει τη δημόσια σφαίρα της πληροφόρησης, του ελέγχου  και της λογοδοσίας. 

       Εξάλλου δεν είναι αληθής ο ισχυρισμός ότι η ιδιωτικοποίηση οδηγεί σε λιγότερη κυβέρνηση. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις που εξυπηρετούν το δημόσιο και επιδιώκουν το κέρδος θα βρουν προς το συμφέρον τους να ασκήσουν πιέσεις για την επέκταση των δημοσίων δαπανών με όχι λιγότερο σθένος από ό,τι οι προκάτοχοί τους στον δημόσιο τομέα. Με άλλα λόγια, η ιδιωτικοποίηση εισάγει ένα αποτέλεσμα ανατροφοδότησης στο οποίο η επιρροή στην κυβέρνηση προέρχεται από τη διευρυμένη τάξη ιδιωτών εργολάβων και άλλων παρόχων που εξαρτώνται από το δημόσιο χρήμα. Αυτή όμως η επιρροή είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη εάν οι ιδιωτικές εταιρείες ενδιαφέρονται μόνο για τις πιο προσοδοφόρες υπηρεσίες, αφήνοντας τους δημόσιους φορείς ως παρόχους υπηρεσιών έσχατης ανάγκης για τον πληθυσμό ή τις λειτουργίες υψηλότερου κόστους. 

       Οι ιδιωτικοποιήσεις δημόσιων αγαθών δεν έχουν να κάνουν μόνο με τη μετατροπή τους σε πηγή κερδών για μια μικρή χούφτα πλουσίων, αλλά ακόμα και με τη λειτουργία της αστικής δημοκρατίας. Κι ενώ με τους αγώνες κέρδισαν οι εργαζόμενοι το δικαίωμα να οργανώνουν εργατικά συνδικάτα, να διαμαρτύρονται για αθέμιτες πρακτικές, να ψηφίζουν στις εκλογές, η πλουτοκρατία και οι πολιτικοί της περιόρισαν τον ορισμό της ελευθερίας στην προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας πάνω απ’ όλα, που θεωρείται σε μια καπιταλιστική κοινωνία πως είναι το μόνο που χρειάζονται. Η εργασιακή σχέση γίνεται μια ιδιωτική σύμβαση μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου και το δημόσιο περιορίζει το δικαίωμα παρέμβασης του. Κι ενώ αγώνες δεκαετιών ανάγκασαν την αστική δημοκρατία να ασπαστεί αξίες όπως διαφάνεια, δημόσια πολιτική για το δημόσιο καλό, προστασία εργασίας κλπ., αυτές όμως πρέπει να ανταγωνίζονται τα ιδιωτικά συμφέροντα που είναι προς όλα αυτά εχθρικά. Τα συνδικάτα και το κοινωνικό κράτος αντιμετωπίζονται σαν καταπιεστές και όχι οι μονοπωλιακές εταιρείες.

        Ήταν λοιπόν πιο εύκολο με εργαλείο την ιδιωτικοποίηση, ώστε να περιοριστούν οι αντιδράσεις, να εγκαταλειφτούν όλες αυτές οι κατακτήσεις των εργαζομένων που επιβλήθηκαν  στο αστικό κράτος. Κι ενώ συνεχώς υποστηρίζεται ότι οι ελεύθερες αγορές είναι απόδειξη της σύνδεσης του καπιταλισμού με την ελευθερία και οι ιδιωτικοποιήσεις το αποδεικνύουν, το  μυστικό στις ιδιωτικοποιήσεις είναι στο πώς οι κρατικές δαπάνες εκτρέπονται στον ιδιωτικό τομέα, παρόλο που  οι πολιτικοί επαίρονται για μείωση των δημόσιων δαπανών. Την ίδια στιγμή οι αποτυχίες των ιδιωτικοποιήσεων, που προβάλλονται ως η φθηνότερη, πιο αποτελεσματική εναλλακτική λύση,  κρύβονται και είναι κι αυτός ένας λόγος για τον οποίο η διαφάνεια είναι συνήθως το πρώτο θύμα της ιδιωτικοποίησης. Η αδιαφάνεια συνδέεται με τον τρόπο με τον οποίο η ιδιωτικοποίηση περιορίζει τον έλεγχο και αποφεύγει τη λογοδοσία, μεθοδεύσεις που υπονομεύουν τον ακρογωνιαίο λίθο της δημοκρατικής αρχής της διάκρισης των εξουσιών. Γιατί  όταν ιδιωτικοποιούμε  ένα δημόσιο αγαθό, συμβαίνουν πολλά πράγματα: Οι συμβάσεις συχνά υπερισχύουν της νομοθεσίας, οι πολιτικοί διορισμένοι της εκτελεστικής εξουσίας αποκτούν την εξουσία να παρακάμπτουν τους δημόσιους υπαλλήλους. Αυτό αποδυναμώνει τη νομοθετική και δικαστική εποπτεία. Οι αποφάσεις και τα χρήματα ρέουν σε μια εταιρική πορεία, μακριά από τη δημόσια ευθύνη.

      Αυτή η ιδιωτικοποίηση της αστικής δημοκρατίας προμηνύει εκτεταμένη απώλεια δικαιωμάτων και ελευθεριών, αφού  πολλές από τις σημαντικότερες ελευθερίες μας δεν υπάρχουν πλέον όταν βρισκόμαστε σε ιδιωτική περιουσία ή εάν έχουμε παραιτηθεί απ’ αυτές με σύμβαση. 

       Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κράτος σήμερα είναι μεγαλύτερο και πιο ισχυρό από ποτέ. Απλώς τυχαίνει να αποκαλύπτεται η ταξική του διάσταση, συνέπεια της ιδιωτικοποίησης, της εμπορευματοποίησης και γενικά της αναδιαμόρφωσής του σε σαφώς επιχειρηματικές γραμμές με κεντρικό πυρήνα του την καταστολή.

        Και όλοι εμείς που έχουμε ήδη ζήσει τόσες  αντιξοότητες βλέπουμε να αποσυναρμολογούνται προσεκτικά, με τις ιδιωτικοποιήσεις ως μυστική τακτική, τα τελευταία κομμάτια κοινωνικών υπηρεσιών που μετατρέπονται σε εμπόρευμα κι εμείς, αποκλεισμένοι,  να κινδυνεύουμε να χάσουμε και την ελάχιστη  αξιοπρέπεια στη ζωή μας.