ΣΤΑ ΕΠΩΔΥΝΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ

Συνεχίζονται οι αντίλαλοι θρήνων για κείνα που πρέπει να θυσιάσουμε σε αντάλλαγμα των ευεργεσιών που θα προκύψουν από αυτή τη θυσία. Αυτές τις μέρες πέρα από τους θρήνους για αδικίες του ΕΝΦΙΑ, αρκετά πιο διακριτικά και στο περιθώριο των δραματοποιημένων αντιδράσεων γι’  αυτόν  ακούγονται τα παράπονα για τις  κατευθυντήριες οδηγίες στους γιατρούς για τη συνταγογράφηση εξετάσεων που βάζουν φραγμό σε προληπτικές εξετάσεις. Ο υπουργός υγείας Μ. Βορίδης υποστήριξε όχι μόνο ότι αυτές δίνονται από την αρμόδια επιστημονική εταιρεία αλλά και ότι στοχεύουν να «πιαστούν και να τιμωρηθούν τα λαμόγια».

Η επανάληψη για άλλη μια φορά της πρόθεσης για τιμωρία «λαμογιών» συμβαδίζει με την ανάδειξη ως συνολικής της όποιας παθογένειας μιας υπηρεσίας,  έτσι που να δικαιολογεί την διάλυσή της. Κι έτσι όμως δεν θίγεται η καρδιά του ζητήματος των υπηρεσιών υγείας, δηλ. εκείνη η καπιταλιστική δομή που λέμε κέρδος, παρά μόνο στα πλαίσια σκανδάλων που αφορούν χρηματισμούς με διάφορους τρόπους των υπαλλήλων τους. Αντίθετα, υπονοείται πως οι κοινωνικές παροχές του κράτους υπονομεύουν και τελικά καταστρέφουν εκείνο το παραγωγικό σύστημα με τους καρπούς του οποίου αυτό το κράτος θα εκπληρώνει τις υποσχέσεις του. Οι επιβαρύνσεις από το κοινωνικό κράτος  παρουσιάζονται σαν  ένα αφόρητο βάρος που οδηγεί σε μια  φθίνουσα   επενδυτική τάση, ενώ το σχετικό με το κοινωνικό κράτος κόστος θα πρέπει να μειωθεί με την εφαρμογή  τέτοιων μέτρων. Μόνο που το κράτος είναι συστατικό στοιχείο της παραγωγικής διαδικασίας, άρα και η μορφή του και το είδος παρέμβασής του στην οικονομία  εξαρτώνται από την πάλη των τάξεων.

Στις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες μιας καπιταλιστικά οργανωμένης παραγωγής η ζωή μας  κατευθύνεται από την αύξηση της παραγωγικότητας για  την εξασφάλιση κέρδους στο κεφάλαιο. Επομένως θα πρέπει να εξασφαλίζεται η αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης και η αύξηση της ικανότητάς της εργατικής τάξης για κατανάλωση. Και είναι το κράτος  που εμφανίζεται σαν  θεσμός που δίνει την εντύπως ότι διαθέτει σχετική αυτονομία απέναντι στην κυρίαρχη τάξη και συμβάλλει στην ένταξη αυτών που δεν διαθέτουν μέσα παραγωγής  στο καθεστώς της μισθωτής εργασίας, στην αναπαραγωγή των κοινωνικών τάξεων και των καπιταλιστικών  σχέσεων παραγωγής χωρίς να είναι αναγκαία γι’  αυτό η φυσική χρήση βίας από την κυρίαρχη  τάξη. Στη φάση του μονοπωλιακού καπιταλισμού  με την αλλαγή  στον τρόπο εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης αρχίζει να αλλάζει και ο τρόπος αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης. Ενώ στη φάση του ανταγωνιστικού καπιταλισμού το κράτος είχε μειώσει τις επεμβάσεις του στο ελάχιστο, τώρα μια σειρά λειτουργίες που συντελούνταν στα πλαίσια της οικογένειας, όπως εκπαίδευση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κλπ. πέρασαν με την πίεση και του εργατικού κινήματος στα χέρια του κράτους. Αναδιανέμεται λοιπόν μέρος της κοινωνικής παραγωγής  προς όφελος κοινωνικών επενδύσεων, όπως Παιδεία, Υγεία κλπ που θεωρούνται όμως  πριν από όλα ότι εξυπηρετούν την ανάπτυξη. Ο αγώνας ενάντια στην αρρώστια, η απώθηση  του θανάτου γίνονται μια από τις μορφές της ανάπτυξης, μια από τις απαιτήσεις της κατανάλωσης. Προς δόξαν όμως του κεφαλαίου.

Με την κρίση αποδεικνύεται ότι ο ρόλος αυτός του κράτους ολοκλήρωσε το σκοπό του και πρέπει να διαλυθεί. Οι εφεδρείες των ανέργων ευτελίζουν την αξία της  εργατικής δύναμης κι ένα μεγάλο μέρος της εργατικής τάξης μπαίνει στο περιθώριο.  Μέσα λοιπόν  από τα όρια και τους νόμους της κυρίαρχης τάξης που καθορίζει και τις δυσκολίες όλης της λοιπής κοινωνίας θεωρείται αυτονόητο να διευκολύνεται το κεφάλαιο από τις δυσκολίες έτσι που κοινωνικές παροχές και κοινωνικές κατακτήσεις να θεωρούνται ότι υπονομεύουν την οικονομία και να πρέπει  οι μη «παραγωγικές» δαπάνες για κοινωνικές παροχές να περιορίζονται έως εξαφανίσεως. Γι’  αυτό και δεν υπάρχει καμιά αντίφαση ανάμεσα στον εκθειασμό της προληπτικής ιατρικής μέχρι πριν λίγο καιρό και στον περιορισμό των προληπτικών εξετάσεων τώρα. Κάθε σκέψη και δράση προσανατολίζεται στην προσαρμογή και υπαγωγή στις οικονομικές αναγκαιότητες των κελευσμάτων της κυρίαρχης εξουσίας που εξυπηρετεί το κεφάλαιο. Και η εξασφάλιση της υγείας είναι θέμα ταξικότητας.

Γιατί  και η  υγεία δεν είναι μια έννοια απόλυτη, όπως προσπαθούν να μας πείσουν. Σε κάθε ιστορικά διαμορφωμένη κοινωνία ορίζεται εντελώς διαφορετικά, αφορά την ικανότητα του ατόμου να συμμετέχει ενεργά στις δραστηριότητες ανάπτυξης και αναπαραγωγής της κάθε συγκεκριμένης κοινωνίας, μια  ικανότητα που καθορίζεται από  τη σωματική και  ψυχολογική κατάσταση του κάθε ατόμου. Κάποιες αρρώστιες μπορεί και να μην είναι πρόβλημα παρά μόνο στο βαθμό που επιβάλλουν στα άτομα μια τέτοια σωματική και ψυχική κατάσταση που είναι ασύμβατη  με το κοινωνικά καθορισμένο τρόπο υγείας που ανταποκρίνεται στον τρόπο οργάνωσης της παραγωγής. Η σημασία μιας αρρώστιας, οι συνέπειές της  και η θεραπεία της έχουν και ταξικό προσδιορισμό.

Κι αν το θέμα της υγείας η ιατρική του κεφαλαίου το κλείνει σε τεχνικά ουδέτερα όρια και το διαστρεβλώνει σαν προσωπικό, σαν ατομικό και τυχαίο πρόβλημα, είναι ακριβώς για να αποσιωπώνται τα  συλλογικά και συγκεκριμένα κοινωνικά αίτια  από την οποία  σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται. Η έννοια της αρρώστιας  δεν μπορεί να περιοριστεί ούτε σε μια αφηρημένη νοσηρή κατάσταση ούτε απλώς  στην κακή λειτουργία  του οργανισμού ή κάποιου από τα όργανά του αλλά θα πρέπει να εξεταστεί σε σχέση με μια σύνθετη πραγματικότητα προσωπικής ανασφάλειας, δυστυχίας και κοινωνικής μειονεκτικότητας. Ακόμα και τα μοντέλα υγείας που επικρατούν μη ξεχνάμε ότι προσδιορίζονται με βάση τα στάνταρ των εργαστηρίων που χρηματοδοτούνται από το ίδιο το κεφάλαιο.

Και τελικά,  οι  αλλαγές  που αποφασίζονται στα θέματα υγείας από τους κυβερνώντες αποκαλύπτουν  ξεκάθαρα ότι στον καθορισμό της αρρώστιας η κοινωνική τάξη  του αρρώστου έχει μεγάλη πρακτική  αξία όχι μόνο όσον αφορά στις αιτίες και το νόημα της αρρώστιας αλλά κυρίως τη θεραπεία και τις πιθανότητές της.