Για να γίνουν αποδεκτές από μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού οι όποιες πολιτικές επιλογές των κυβερνώντων, και ιδιαίτερα στον οικονομικό τομέα, πάντα προετοιμάζονται από διανοούμενους, που βοηθούν να σχηματιστεί η γενική άποψη όλων των ανθρώπων και κατά συνέπεια η αποδοχή της κυρίαρχης πολιτικής.
Μετά το Μαρξ όμως, τα εργαλεία που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για την ερμηνεία του σύγχρονου πολιτικοοικονομικού συστήματος βοηθούν να κατανοήσουμε πώς οι πολιτικές σχέσεις επιδρούν πάνω στην οικονομική κίνηση και συγχρόνως να διαπιστώσουμε πόσο είναι αναμφισβήτητο, ότι πριν επιδράσουν πάνω σ’ αυτή την κίνηση δημιουργήθηκαν απ’ αυτή. Οι οικονομικοκοινωνικές συνθήκες θεωρούνται κινητήριες δυνάμεις νέων κοινωνικών ιδεών και συστημάτων σκέψης, που φυσικά στηρίζονται και σε προγενέστερο διανοητικό υλικό.
Αφού η επιρροή λοιπόν του θεωρητικού λόγου και η επίδρασή του στην πρακτική ζωή των ανθρώπων είναι καθοριστική και φυσικά και η ευθύνη αυτών που τον εκφέρουν και τον διαμορφώνουν, πολιτικές ομάδες, οικονομικές οργανώσεις, ό τι δηλ. συνηθίζεται να ονομάζεται «δεξαμενή σκέψης» δανείζουν ιδέες σε κόμματα, πολιτικούς για να αυτοερμηνεύσουν τις ενέργειές τους και να χαράξουν τις στρατηγικές τους.
Μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού κυριάρχησαν θεωρητικά οικονομικά συστήματα, σχεδόν σ’ όλες τις χώρες, που δικαίωναν την απελευθέρωση της οικονομίας και τη συρρίκνωση του δημόσιου τομέα.
Στη χώρα μας η υπογραφή του μνημονίου έχαιρε για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα μιας απίστευτης ευμένειας από την πλειονότητα του κόσμου της διανόησης, η οποία απέφευγε, εκτός εξαιρέσεων, να προχωρήσει σε σοβαρή κριτική του.
Ένα χρόνο μετά, οι συνέπειές του μνημονίου αρχίζουν να λειτουργούν ως κριτήρια διαχωρισμού των κοινωνικών ομάδων και υποχρεώνουν πολλούς να πάρουν ξεκάθαρη θέση. Αν πριν από το μνημόνιο αρκούσε οι διάφοροι στοχαστές να θέτουν απλώς ερωτήματα, τώρα είναι επιτακτική ανάγκη να δώσουν κι απαντήσεις. Συνεχίζουν βέβαια οι περισσότεροι να διστάζουν, να ταλαντεύονται, να ποντάρουν ίσως και στις δυο πλευρές, να παραμονεύουν, να περιμένουν ποια πλευρά θα είναι η πιο δυνατή. Το παιχνίδι είναι να είσαι και να θέλεις μαζί με τον πιο δυνατό, ένα λεπτό πριν να γίνει ο πιο δυνατός.
Το οριακό σημείο επιλογών, στο οποίο τείνουμε, ίσως υποχρέωσε τον τελευταίο καιρό ανθρώπους των «Γραμμάτων και Τεχνών» να υπογράφουν διακηρύξεις είτε προτροπής για επιτάχυνση των κυρίαρχων πολιτικών επιλογών («τολμήστε» των 32) είτε συμπαράστασης στις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης ( κείμενο των 11 πανεπιστημιακών) είτε κατανόησης των λαϊκών αντιδράσεων και προτροπής για δημιουργία μετώπου αντίστασης ( κείμενο των 105 διανοούμενων)
Ανάμεσά τους ψάχνεις να βρείς ποιους τους χαρακτηρίζει η εντιμότητα του λόγου τους. Ακόμα κι αν είναι δύσκολο, ξεχωρίζουν κάποιοι, για να αναρωτηθείς αν αρκεί πια η ύπαρξη μεμονωμένων φωνών να καλύψει τις συγχορδίες προπαγάνδας τόσων χρόνων.
Οι περισσότεροι διανοούμενοι έχουν υποχρεωθεί σε τόσους συμβιβασμούς που πια δέχονται το πολιτικό σύστημα όπως είναι και δεν αντιδρούν στη δήμευση των ελευθεριών, αρκεί ο κόσμος να τους δέχεται, να ξέρει τα προϊόντα τους και να τα πληρώνει
Το ίδιο το πανεπιστήμιο βρίσκεται σε κατάπτωση σήμερα, όχι λόγω των αξιολογήσεων ή αυτοαξιολογήσεων, αλλά εξαιτίας της εξάρτησής του από τα ίδια οικονομικά κέντρα της κεντρικής εξουσίας. Και τώρα, που η φωνή του όπου φτάνει, στο πολύ κόσμο, απαξιώθηκε και από τις δικές του ενέργειες και από την κεντρική εξουσία, κοντεύει να καταντήσει ζητιάνος. Και το εξωφρενικό είναι ότι δέχεται τη ζητιανιά του δίχως να κατηγορεί κανέναν ξεκάθαρα και με ευθύνη. Ακόμα και τώρα δεν τολμά να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία του με συγκεκριμένες πράξεις. Δεν τολμά οργανωμένα να πάρει θέση στα τεκταινόμενα. Όλα αυτά τα χρόνια έχουν αναδείξει το πανεπιστήμιο σαν τον καλλίτερο υπηρέτη της εξουσίας. Λες και μοναδικό του έργο ήταν να προμηθεύει υπουργούς στην εκάστοτε κυβέρνηση, ενδεδυμένους με το κύρος του πανεπιστημιακού. Σχολές ή τμήματα δεν τολμούν υπεύθυνα ούτε ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης να κάνουν, που να έχει μια εγκυρότητα. Οι περισσότεροι « πανεπιστημιακοί δάσκαλοι» προσαρμόζουν στα γεγονότα τις ιδέες, ώστε να τα εξηγούν καλύτερα, δικαιώνοντας σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν τις κυρίαρχες πολιτικές επιλογές. Αποκωδικοποιούνται και ερμηνεύονται μόνο αυτά τα γεγονότα που αντιστοιχούν στις προσδοκίες ή κατηγορίες των ιδεολογιών που θέλουν να δικαιώσουν. Τόσα χρόνια τώρα υπάρχει μια τόσο φανερή τύφλωση μπροστά σε γεγονότα που η αλήθεια τους είναι αυταπόδεικτη, που δεν ξέρει κάποιος αν αυτό γίνεται εξαιτίας ενός εγωκεντρισμού όπου παγιδεύονται και τα καλύτερα πνεύματα ή εξαιτίας της απροθυμίας για σύγκρουση με κυρίαρχα κέντρα.
Έχοντας μετατραπεί οι περισσότεροι διανοούμενοι σε εμπόρους της διανόησης θεωρούν ότι αποστολή τους δεν είναι να καινοτομούν, να αναλύουν και να παίρνουν θέση. Γι΄ αυτό και οι περισσότεροι δικαιώνουν παντοιοτρόπως το κυρίαρχο θεωρητικό μοντέλο και εξυψώνουν τη φιλοσοφική κριτική σε αυτοσκοπό. Είναι νευρόσπαστα στα χέρια της εξουσίας, που οι σπάγκοι που τα κουνούν είναι μπερδεμένοι, γιατί και η οικονομικοπολιτική εξουσία είναι ένας γίγαντας με πολλά κεφάλια που το ένα αντιμάχεται το άλλο. Δεν ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με τη φιλοσοφία και την πάλη των ιδεών όχι μόνο για τις ιδέες καθαυτές αλλά για να μπορέσουν έτσι να πάρουν μέρος στους έμπρακτους κοινωνικούς αγώνες της εποχής τους.
Ενας μικρός αριθμός διανοουμένων, πάντοτε σχεδόν οι ίδιοι, έχουν κάποια διάθεση για να διαμαρτύρονται. Οι διαμαρτυρίες τους όμως είναι ισχνές και μονότονες και δεν βρίσκουν καμία απήχηση. Επαναλαμβάνονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα μαζί με τα εγκλήματα που καταγγέλλουν και καταλήγουν να μην τις παρατηρεί κανείς
Ελάχιστοι από τους διανοούμενους σε μια τέτοια οριακή συγκυρία τολμούν να εκφράσουν έναν άλλο πολιτικό ορίζοντα και να βοηθήσουν όλο αυτό τον λαό που παραπαίει φοβισμένος να κατανοήσει το υπάρχον πολιτικοκοινωνικό σύστημα, τη φύση του, τις συνθήκες, τους σκοπούς που απορρέουν απ’ αυτές.
Σε ποιο χωράφι θα φυτρώσει ο λόγος που θα γίνει κινητήρια δύναμη της πράξης;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου