ΧΡΟΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 

Πριν από μερικές ημέρες ο Άδωνις Γεωργιάδης, μόνιμος υπουργός σε κυβερνήσεις Ν.Δ, από τη νέα θέση του υπουργού Εργασίας, σε τηλεοπτική εκπομπή παρουσίασε βασικά μέρη της νέας εργασιακής νομοθεσίας με βασικό κορμό την ενσωμάτωση μιας ευρωπαϊκής οδηγίας που αφορά στα δικαιώματα των εργαζομένων. Προανήγγειλε τη δυνατότητα του εργαζομένου να δουλεύει «δυο 8ωρα σε δυο διαφορετικούς εργοδότες» και τη θεσμοθέτηση δοκιμαστικής περιόδου, διάρκειας 6 μηνών, μετά τη λύση της οποίας ο εργαζόμενος δεν δικαιούται αποζημίωση.

        Ακολούθησαν αντιδράσεις, με τον υπουργό να αναδιπλώνεται και να προχωρά σε διευκρινιστικές δηλώσεις, εξυπηρετώντας απλώς επικοινωνιακούς σκοπούς, για να χειραγωγηθούν αντιδράσεις, ώστε να εφαρμοστεί ανώδυνα για την κυρίαρχη τάξη η σκληρή εργασιακή πολιτική η οποία επιβάλλεται τα τελευταία χρόνια.

          Κι έτσι έχουμε φτάσει, την τρίτη δεκαετία του 21^ου αι., στην επιστροφή σε εργασιακές συνθήκες προηγούμενων εποχών, με την  καπιταλιστική εκμετάλλευση σε πολλές χώρες  να είναι τόσο βάναυση όσο ήταν στα πρώτα βιομηχανικά έθνη του 19^ου αι. Και όλο αυτό το πισωγύρισμα και στην Ευρώπη του διαφωτισμού και της δημοκρατίας πάντα συνοδεύεται από γενικόλογες διακηρύξεις και ευχολόγια για βελτιώσεις των συνθηκών εργασίας, για  περιορισμό του εργάσιμου χρόνου και αύξηση του ελεύθερου, για δήθεν κατοχύρωση δικαιωμάτων. Ενώ στην πραγματικότητα η κυρίαρχη τάξη νιώθοντας σε θέση απόλυτης δύναμης επιτίθεται τόσο στη διάρκεια του χρόνου εργασίας, με κλειδί την αυξημένη ευελιξία, όσο και στους μισθούς των εργαζομένων. 

          Η μισθωτή εργασία, ως μια ιδιαίτερη μορφή εκμετάλλευσης της ανθρώπινης εργασίας, έχει γίνει ευρέως διαδεδομένη σε όλη την κοινωνία. Συγχρόνως όμως, από την αρχή της ανάπτυξης του βιομηχανικού προλεταριάτου, άρχισαν οι πρώτοι αγώνες ενάντια σε αυτή τη νέα μορφή υποδούλωσης. Το εργατικό κίνημα γεννήθηκε από αυτούς τους πολλαπλούς αγώνες, αλλά και από τη συνάντηση του με τους πρώτους σοσιαλιστές και κομμουνιστές, που τους έδωσαν ένα νόημα, αυτό της αλλαγής της κοινωνίας, με κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής.  Μέσα από την ταξική πάλη η εργατική τάξη αφυπνίστηκε και ανέπτυξε την ταξική  συνείδησή της. Έπρεπε να αγωνιστεί για πολλά αιτήματα, αλλά κυρίως δύο συγκεκριμένα, αυτά που επιτίθενται στο ίδιο το θεμέλιο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης: τη μείωση του χρόνου εργασίας και την αύξηση των μισθών.

          Ο χρόνος εργασίας αποκρυσταλλώνει τη σχέση μεταξύ των τάξεων. Ο καπιταλιστής προσπαθεί να βρίσκει τρόπους να παρατείνει το χρόνο κατά τον οποίο ο εργαζόμενος υπόκειται στις εντολές του αφεντικού και να κάνει αυτόν τον χρόνο όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικό για την κερδοφορία του. Κάθε εργάτης κατά τη διάρκεια μέρους του χρόνου εργασίας του, αποκαθιστά το μισθό που του πλήρωσε ο καπιταλιστής. Στη συνέχεια όμως συνεχίζει να εργάζεται, κατά κάποιο τρόπο δωρεάν, παράγοντας υπεραξία, που καρπώνεται ο καπιταλιστής, όπως ο Μαρξ έχει αποδείξει. Αυτό βέβαια, αν και αποσιωπάται,  εξακολουθεί να γίνεται και σήμερα. Το σύστημα της μισθωτής εργασίας απογυμνώνει την εργατική τάξη από μέρος του πλούτου που έχει παράγει, προς όφελος της καπιταλιστικής τάξης. Γι’ αυτό το ζήτημα της εργάσιμης ημέρας βρίσκεται στο επίκεντρο των αιτημάτων του εργατικού κινήματος από τις απαρχές του. Κι αυτό φαίνεται από την ιστορία του χρόνου εργασίας στη χώρα μας και στον κόσμο, όπου κάθε ευνοϊκός νόμος ανταποκρίνεται σε έξαρση και άνοδο του εργατικού κινήματος ή και σε επαναστατικά γεγονότα.

           Είναι η  μακροχρόνια ταξική πάλη που μείωσε τον χρόνο εργασίας στο μισό από τα μέσα του 19^ου αιώνα. Ο αγώνας για το οκτάωρο ήταν μακρύς, αφού ξεκίνησε τον 19ο αιώνα και συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Επηρέασε όλες τις χώρες που εμπλέκονται στην εκβιομηχάνιση. Το οκτάωρο ήταν ένα από τα συνθήματα της επανάστασης του 1905 που  θα εφαρμοστεί τελικά από την επανάσταση των Μπολσεβίκων του Οκτώβρη του 1917, και θ’ αναγκάσει και την καπιταλιστική Ευρώπη σε μεγάλο βαθμό να το συζητά από το φόβο των επαναστάσεων, μέχρι να υποχωρήσει ο επαναστατικός κίνδυνος. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας από τους εργατικούς αγώνες οδηγήθηκε στην υιοθέτηση της Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας στα 1919, κυρώθηκε από την Ελλάδα το 1920, που περιορίζει τις ώρες εργασίας στις βιομηχανικές επιχειρήσεις σε 8 ημερησίας και σε 48 εβδομαδιαίως. Και είναι σχεδόν πριν 50 χρόνια, που με  την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας του 1975 καθιερώθηκε ως εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας οι 40 ώρες που αντιστοιχούσαν σε πενθήμερη εργασία ή σε 6 ώρες και 40 λεπτά σε εξαήμερη εβδομαδιαία απασχόληση, με αυξημένη αμοιβή για κάθε παραπάνω ώρα απασχόλησης. Κι όταν διαλύθηκε η ΕΣΣΔ, κι όταν χειραγωγήθηκε σε μεγάλο βαθμό το εργατικό κίνημα, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ξεκίνησε μια αντίστροφη πορεία σταδιακής απορρύθμισης όλων των προστατευτικών εργασιακών ρυθμίσεων, επίθεσης εργοδοτικής κατά των μισθών με τη συνενοχή των διαδοχικών κυβερνήσεων βαφτισμένων σοσιαλιστικών ή αριστερών και βεβαίως δεξιών.

          Και είναι σ’ αυτό το αίτημα, της μείωσης του χρόνου εργασίας,  που βρίσκεται μια  πηγή απελευθέρωσης από την εργασία. Ο ελεύθερος χρόνος είναι χρόνος απελευθερωμένος από τη λαβή του κεφαλαίου. Στις μέρες μας μάλιστα, η μείωση του χρόνου εργασίας δεν είναι μόνο απαραίτητη, αλλά και δυνατή, χάρη στην τεχνολογική ανάπτυξη, όπου μπορούν να παραχθούν περισσότερα με λιγότερη δουλειά. Όμως στον καπιταλισμό, όλος ο χρόνος οικειοποιείται δυνητικά από τους καπιταλιστές για την αξιοποίηση του κεφαλαίου. Όχι λοιπόν μόνο πιέζουν ώστε ο χρόνος εργασίας να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερος, αλλά κάνουν τον ίδιο ελεύθερο χρόνο να υπόκειται στο κεφάλαιο. Ακόμα κι όταν γίνεται αναφορά από την κυρίαρχη τάξη στη μείωση του χρόνου εργασίας οι προϋποθέσεις γι’ αυτό  δεν οδηγούν σε βελτίωση των συνθηκών εργασίας και των προσλήψεων, αλλά σε έναν πιο ευέλικτο χρόνο εργασίας προς όφελος των εργοδοτών, με τις Κυριακές εργάσιμες, με υπερωρίες που εντάσσονται στον κυρίως εργάσιμο χρόνο αφού αντισταθμίζονται από περιόδους τεχνικής ανεργίας, όταν μειώνονται οι δουλειές  ιδιαίτερα σε τομείς με εργασία εποχιακή και αντιμετωπίζεται η αναζωπύρωση όποιας εργασιακής δραστηριότητας χωρίς να χρειάζεται να γίνονται προσλήψεις. 

          Σήμερα, γίνεται προσπάθεια από την κυρίαρχη τάξη να πάρει πίσω, ​​σε μια περίοδο που η ισορροπία δυνάμεων είναι ευνοϊκή γι' αυτή, όλα όσα της συμφέρει να αφαιρέσει από τους εργαζόμενους, πριν από την πίεση των εργατικών κινητοποιήσεων. Επιδιώκει μάλιστα να κερδίσει σε όλα τα μέτωπα ταυτόχρονα, στον χρόνο εργασίας και στους μισθούς. 

          Κι επειδή στο επίκεντρο αυτής της ιστορίας εκμετάλλευσης δεν είναι ποτέ ο νόμος και η ψήφισή νόμων, που είναι το αποτέλεσμα του συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο, γι’ αυτό ο κυρίαρχος λόγος απαξιώνει και συκοφαντεί το αντίπαλο δέος, τον κομμουνιστικό λόγο, που μπορεί να οργανώσει και να οδηγήσει τις στρατιές των εργαζομένων ενάντια στην κυρίαρχη τάξη, για να διεκδικήσουν την ίδια τη ζωή που χάνουν για να την κερδίσουν. 

        Όλη η ιστορία του εργατικού κινήματος αποδεικνύει ότι οι κατακτήσεις του παρελθόντος επιτεύχθηκαν με αγώνες, στους οποίους μπροστάρηδες πάντα υπήρξαν οι κομμουνιστές, όπως και στα δικά μας χρόνια.  Και δείχνει επίσης ότι όσο διαρκεί το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα, δεν μπορεί να υπάρξει μια ικανοποιητική λύση για το δικαίωμα κάθε ανθρώπου σε μια υλική και πολιτιστική ζωή αντάξια του 21ου αιώνα, δηλαδή αντάξια του τεράστιου πλούτου, των  υλικοτεχνικών δυνατοτήτων που έχουν αναπτυχθεί όσο ποτέ άλλοτε.