ΕΝΑΣ ΟΧΛΟΣ

   Σε τηλεόραση και μέσα κοινωνικής δικτύωσης επαναλαμβάνονται  εικόνες, έξω από το σπίτι της συλληφθείσας για ανθρωποκτονία από πρόθεση του παιδιού της, ενός πλήθους εξαγριωμένου, που απαιτεί τιμωρία. Μαζεύτηκαν γεμάτοι οργή, γυναίκες και άντρες, κάποιοι με τα παιδιά τους, και  χαρακτηρίστηκε μάλιστα αυτός ο ωρυόμενος όχλος από κάποια μέσα επικοινωνίας λαοθάλασσα οργής και ήταν όλο αυτό μια εικόνα απελπισίας. Σαν όλοι αυτοί οι γείτονες, οι συμπολίτες της κατηγορούμενης για παιδοκτονία να μη βλέπουν άλλη διέξοδο παρά μόνο στη δύναμη του όχλου που θέλει με την ισχύ του ν’ αντικαταστήσει θεσμούς και νομικές διαδικασίες. Όλοι αυτοί μαζεμένοι επικοινωνούν μέσω της κοινής τους οργής κι αισθάνονται δυνατοί, ενθαρρυμένοι από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας. Τα οποία ουσιαστικά έχουν φέρει το λιντσάρισμα τύπου Άγριας Δύσης και την απαίτηση για σκληρή δικαιοσύνη στην εποχή του κυβερνοχώρου.    

          Όλος αυτός ο όχλος εμφανίζεται ως μια ανοργάνωτη μάζα από ετερογενή άτομα, που μοιάζει να έχουν ακυρώσει τα διανοητικά τους στοιχεία, ενώ αυξάνονται τα συναισθηματικά και  δεν χρειάζονται παρά μια ασήμαντη αφορμή για να ενδώσουν σε ξεσπάσματα ανεξέλεγκτης σκληρότητας. Είναι που τα άτομα καθώς αισθάνονται καταπιεσμένα από περιορισμούς χάνουν την ισορροπία και αυτοέλεγχο και αφήνονται στο έλεος συναισθημάτων και ενστίκτων. Όταν σχηματίζονται όχλοι, δημιουργούν έναν ισχυρό παράγοντα επιρροής που διαμορφώνει την ταυτότητα ενός χαρακτήρα ή ενός ατόμου. Η νοοτροπία του όχλου περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επηρεάζονται από τους άλλους για να υιοθετήσουν ορισμένες συμπεριφορές, να ακολουθήσουν τάσεις. Ο όχλος ορίζεται κυρίως από την αμοιβαία επιρροή των συναισθημάτων που στη συνέχεια επιβάλλονται σε κάθε ένα από τα μέλη του. 

         Γιατί ο όχλος δεν αντιστοιχεί σε απλό άθροισμα των μερών του. Αυτό που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τον άνθρωπο του όχλου είναι η συνολική απώλεια του προσωπικού του εαυτού. Σε ένα πυκνό πλήθος, όχι μόνο πιέζεται το σώμα μας, αλλά και το πνεύμα μας. Ο ατομικός εαυτός μας βυθίζεται λογικά μέσα στο πλήθος, εξαφανίζεται στο πνεύμα του πιθανού όχλου. Ο όχλος έχει έναν δικό του εαυτό, και αυτός ο εαυτός είναι τόσο ισχυρότερος όσο περισσότερο καταναλώνει τον κάθε ατομικό εαυτό.  Μέσα στον όχλο το άτομο νιώθει να απελευθερώνεται από κάθε δεσμό που το συγκρατεί.

        Η ενότητα του πλήθους εκδηλώνεται στο γεγονός ότι τα μέλη της στρέφουν το ενδιαφέρον τους στο ίδιο αντικείμενο, αναστέλλοντας τις παρορμήσεις και  τα μεμονωμένα ερεθίσματα και υποβάλλονται σε μια συναισθηματική αλληλεπίδραση.  Όταν ο άνθρωπος γίνεται μέρος ενός όχλου ενεργεί εντελώς διαφορετικά από ό,τι μπορεί να υποδηλώνει η τυπική προσωπικότητά του. Ο όχλος ασκεί επιρροή στον εαυτό του.

         Ο όχλος βέβαια διαφέρει από οργανωμένα σύνολα ατόμων με στόχους και σκόπιμες δράσεις.   Σε ένα αστικό δημοκρατικό σύστημα, ένα οργανωμένο σύνολο είναι αυτό που καλείται γενικά λαός,  είναι η κοινότητα που σχηματίζεται από όλους τους πολίτες και στην πραγματικότητα  είναι μια αφαίρεση, ένα ιδανικό πάνω στο οποίο στηρίζεται  η συμβίωση μας στην οργανωμένη μας πολιτικά κοινωνία. Η επικράτηση του  κανόνα της πλειοψηφίας είναι μια προσέγγιση του τι «θέλει» ο λαός. Καθώς η δημοκρατία δεν εξαντλείται στην ψηφοφορία και η πλειοψηφία δεν μπορεί να επιβάλει τα πάντα, σε μια ιδεατή λειτουργία της,  οι πολίτες πρέπει να μπορούν να εκφραστούν μεταξύ δύο εκλογών, εφόσον η αστική δημοκρατία παραμένει σε μεγάλο βαθμό βασισμένη στην εκπροσώπηση. Σ’ αυτόν  το λαό, σ’ αυτό το σύνολο των ανθρώπων η συμπεριφορά τους είναι αποτέλεσμα συζητήσεων στις οποίες τα άτομα παίρνουν αντίθετες θέσεις, οι διαφορετικές θέσεις των ατόμων συγκρούονται μεταξύ τους και διαφωτίζουν η μια την άλλη,  καθορίζονται οι δράσεις τους μέσω συζητήσεων και διαβουλεύσεων. Οι σχέσεις του συνόλου και του μέρους αλληλεπιδρούν και καθοδηγούνται από λογικό προβληματισμό, χωρίς να εξαφανίζεται το αίσθημα ευθύνης. Όπως γίνεται και με όλες τις λαϊκές διεκδικήσεις, με όλα τα πλήθη που διεκδικούν και αγωνίζονται.

        Οι συγκεντρώσεις ανθρώπων όταν τα συναισθήματα και οι ιδέες όλων των ατόμων προσανατολίζονται προς την ίδια κατεύθυνση, δεν σημαίνει ότι μετατρέπονται σε όχλο. Σημείο εκκίνησης της διαδικασίας σχηματισμού του όχλου είναι η εξάρθρωση της συνειδητής προσωπικότητας, η κυριαρχία συναισθημάτων με ομοιομορφία στη συμπεριφορά που βασίζεται σε ένστικτα. Μπορεί οι άνθρωποι να είναι κατά κανόνα πλάσματα αβλαβή, καλοκάγαθα, αδιάφορα όχι μοχθηρά, όμως σαν όχλος τα χειρότερα ένστικτα παίρνουν φωτιά στη στιγμή και αυτή εξαπλώνεται σε όλους. Και το χειρότερο είναι ότι  μπορεί να προωθηθεί η δημιουργία ενός τέτοιου όχλου και  να χειραγωγηθεί, όπως στην περίπτωση της Πάτρας. Μήνες τώρα αλλεπάλληλες τηλεοπτικές εκπομπές με υπονοούμενα, που στηρίζονταν σε υποψίες και τα ονόμαζαν έρευνα, από δημοσιογράφους  (όπως τη Νικολούλη, που στο παρελθόν δεν δίστασε να κατηγορήσει για εκτελεστή της 17 Νοέμβρη τον Π. Κοροβέση, φωτογραφίζοντάς τον με ένα ενυπόγραφο άρθρο) ,  διόγκωναν και συντηρούσαν συναισθήματα οργής που εκφράστηκαν με τον όχλο έξω από το σπίτι της οικογένειας της κατηγορουμένης. 

         Κι όσο χειροτερεύουν οι συνθήκες διαβίωσης και όσο  η οργή και ο θυμός θα γιγαντώνεται τόσο τηλεοπτικές εκπομπές, βουλευτές και δημοσιογράφοι θα την εκτρέπουν μακριά από αυτούς που καθορίζουν την κοινωνικοπολιτική ζωή και ελέγχουν την οικονομία. Ένας δολοφόνος εδώ, ένας διαφορετικός εκεί, μια μειοψηφία παραπέρα θα βρίσκεται κάθε φορά να απορροφά τη γιγαντωμένη οργή, με παρατρεχάμενους της εξουσίας να υπόσχονται αυστηρότερες ποινές, μέχρι και επαναφορά της θανατικής καταδίκης, για να χειραγωγηθεί αυτός ο όχλος που οδηγείται μεθοδικά στον κανιβαλισμό των συνανθρώπων του. Το μίσος που εκδηλώνεται με την απαίτηση τιμωρίας πέρα από θεσμούς στα όρια της αυτοδικίας, η αναζήτηση ενόχων για την επιδείνωση των κοινωνικών συνθηκών εκεί όπου παρατρεχάμενοι της εξουσίας υποδεικνύουν, η αξίωση για μεγαλύτερη σκληρότητα είναι ενδείξεις του εκφασισμού μιας κοινωνίας που βλέπει τη σωτηρία της όχι στην αγωνιστική διεκδίκηση των δικαιωμάτων της, αλλά στην ευκαιρία να εκφράζει το μίσος της.