ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ

 

Μετά την πρώτη υπόθεση, στην οποία καταγγέλθηκε παράγοντας του αθλητισμού για βιασμό, ακολούθησαν  και άλλες υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης που αφορούσαν παράγοντες από το χώρο της τέχνης. Ένας μεγάλος αριθμός θυμάτων σεξουαλικής βίας εμφανίστηκε με παρόμοιες ή και πιο τραγικές ιστορίες, που όλες αποκαλύπτουν τον φόβο και την ταπείνωση που βίωσαν όχι μόνο νεαρές γυναίκες, αλλά και άνδρες.

           Το όχι και τόσο εκπληκτικό συμπέρασμα είναι ότι η σεξουαλική κακοποίηση είναι διάχυτη στην πολιτική, τη δημοσιογραφία, τον αθλητισμό, την τέχνη, η εκκλησία, σ’ αντίθεση με άλλες χώρες, μένει στο απυρόβλητο, και παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά στις διάφορες μορφές σεξουαλικής επίθεσης κυρίως ισχυρών ανδρών κατά της θέλησης και της συγκατάθεσης νεαρών γυναικών και ανδρών. Η δημοσιότητα που αποκτούν προσωπικές ιστορίες σεξουαλικής κακοποίησης μοιάζει να θέλει να περιορίσει όλο το ενδιαφέρον  στην καταδίκη, την πλήρη απαξίωση του θύτη και την αμέριστη συμπαράσταση στο θύμα, μετατοπίζοντας την εστίαση από το πώς σεξ και εξουσία τέμνονται και τις συνέπειες απ’ αυτό. Η όλη συζήτηση επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στην εμπειρία των νεαρών αντρών και γυναικών, αναγνωρίσιμων των περισσοτέρων, που τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ιστοριών τους πυροδοτούν, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντιδράσεις λεκτικές από χιλιάδες που μοιάζει να παθιάζονται  με το ρόλο του τιμητή. Και φαίνεται πως όλη η κινητοποίηση απ’ αυτόν τον οχετό, που αποκαλύπτεται αποσπασματικά, μένει στα επίπεδα του ηθικού πανικού,  χωρίς να προχωρά στην επισήμανση της διασταύρωσης του σεξ με την εξουσία σε συνδυασμό με τους προβληματισμούς για το έργο της δικαιοσύνης. Κι ενώ οι καταγγελίες πολλαπλασιάζονται στο χώρο της τέχνης, καταγγελίες από το χώρο της δημοσιογραφίας προκαλούν ελάχιστο ενδιαφέρον, στον ακαδημαϊκό χώρο μοιάζουν να έχουν μια  διακριτική δημοσιότητα,  ενώ μοιάζει να ξεθυμαίνουν στο χώρο του αθλητισμού και να μην αγγίζεται ο χώρος της πολιτικής.

Και δεν μπορεί κανείς να μην προβληματιστεί για το δημόσιο βήμα, εκπομπές τηλεοπτικές πρωινής και μεσημεριανής ζώνης, που φιλοξενεί αυτές τις εξομολογήσεις, γιατί είναι ο χαρακτήρας αυτών των εκπομπών που όχι μόνο  καθορίζει την εμβέλειά τους, αλλά και τις προσδιορίζει, βάζοντας αυτόματους περιορισμούς. Αφορά στο ερώτημα αν το ενδιαφέρον και η επιδοκιμασία για τις αποκαλύψεις οφείλονται στο αίτημα για απόδοση δικαιοσύνης ή στο ιδιαίτερο περιεχόμενο των ιστοριών που έχουν έρθει στο φως και αφορούν ανθρώπους κατά κανόνα διάσημους και επιτυχημένους. Είναι με λίγα λόγια η εστίαση αυτών των εκπομπών στο χρήμα και το σεξ, ακόμα κι όταν φαίνεται να τα αποδοκιμάζουν, που πουλάει; Γιατί πώς αλλιώς να κατανοήσουμε  το ρόλο ενός συστημικού μέσου επικοινωνίας που ξαφνικά φαίνεται να πιστεύει και να αναδεικνύει ιστορίες γυναικών, μετά από δεκαετίες ευτελισμού τους και υπονόμευσής τους  σ’ αυτές τις ίδιες τις εκπομπές; Είναι επειδή όλα τα πάνελ αυτών των εκπομπών χρόνια τώρα αναλώνονται σε ανούσιες ειδήσεις και ματιές στην κλειδαρότρυπα που γεννούν καχυποψίες για τους επιδιωκόμενους στόχους τους. Πράγματι, όλο αυτό αντιπροσωπεύει μια πραγματική αλλαγή σε κοινωνικό επίπεδο ή ο πολλαπλασιασμός και η επανάληψη ιστοριών σεξουαλικής βίας, που μεταφέρονται και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να κάνουν τη διάχυση της όποιας φρίκης πιο οικεία μέσα από την επανάληψη, συνηθισμένη σχεδόν μέσα από τις παραλλαγές της, δημιουργώντας ένα κλίμα που οι φωνές των θυμάτων θα προκαλούν δάκρυα γι’ αυτά και κατάρες για τους θύτες;

Και όλο αυτό το ζήτημα παραμένει οριοθετημένο από την κακία και τη διαστροφή κάποιων  ατόμων, τεράτων που κάνουν φρικτά πράγματα, ανεξάρτητα από κοινωνικές παραμέτρους,  χωρίς να επεκτείνεται στις συνέπειες των εξουσιαστικών σχέσεων σε διάφορους χώρους, σ’ ένα γενικότερο σύστημα ανταγωνισμού και εκμετάλλευσης που έχει παράγει, συντηρήσει και επιβραβεύσει αυτούς τους τερατώδεις επιτυχημένους ανθρώπους εδώ και δεκαετίες. Η αμφισημία στο είδος των θεμάτων και στον τρόπο προβολής των εμπειριών, η εξίσωση καταγγελιών που αφορούν αντιεπαγγελματική συμπεριφορά και σεξουαλική κακοποίηση, στοχεύει στην συναισθηματική πυροδότηση περισσότερο, με την  απαίτηση για ενσυναίσθηση να έχει την τιμητική της, και ελάχιστα σε πολιτικοποιημένες αντιλήψεις που συνδέουν τις σχέσεις εξουσίας και δύναμης με τη σεξουαλική εκμετάλλευση, μια ακόμα μορφή  ανθρώπινης εκμετάλλευσης.

Η συναισθηματική αντιμετώπιση περιστατικών σεξουαλικής βίας, αποκομμένων από τα κοινωνικοοικονομικά συμφραζόμενα τα μετατρέπουν σε μεμονωμένα περιστατικά, ακόμα κι αν είναι πολλά, που προκαλούν οργή εναντίον του θύτη και δακρυσμένη συμπαράσταση για το θύμα. Μόνο που όλα αυτά γεννιούνται και καθορίζονται από τις συνθήκες μιας συγκεκριμένης κοινωνίας, οργανωμένης σ’ ένα πολύπλοκο σύστημα ισορροπιών μιας ταξικής  εξουσίας που βασίζεται πάνω στην δυναμική της κυριαρχίας, κι επομένως και στη βία, και στοχεύει, με την  εκμετάλλευση και των ανθρώπων, στην επιτυχία, ξεπερνώντας ανταγωνισμούς. Η προσπάθεια μάλιστα  υποβάθμισης συγκεκριμένων καταγγελιών βιασμού από τα τηλεοπτικά κανάλια είναι ακόμα μια ένδειξη πως η έκταση και οι συνέπειες της  άσκηση βίας, και της σεξουαλικής, σχετίζονται με οικονομικά συμφέροντα και  κοινωνική ιεραρχία, ότι είναι και η σεξουαλική κακοποίηση, ιδιαίτερα στο χώρο δουλειάς, σε μεγάλο βαθμό και πολιτικό ζήτημα.  

Η έμφαση στους ψυχολογικούς παράγοντες, και μόνο, περισσότερο εστιάζει στη συγκεκριμένη περίπτωση και ελάχιστα στις γενικότερες κοινωνικές συνθήκες, όπου η φυσική και ψυχική βία αποτελούν συστατικά τους στοιχεία και γι’ αυτό  επιτρέπουν την εκδήλωση τέτοιων κακοποιητικών συμπεριφορών. Αυτή η οπτική επιμένει στον προσωπικό χαρακτήρα τέτοιων περιστατικών και παραβλέπει το συλλογικό χαρακτήρα τέτοιων συμπεριφορών στους χώρους εργασίας, ενώ  αποδέχεται την παθητικότητα ως μοναδικό τρόπο αντίδρασης εκλιπαρώντας δικαίωση από μια αμφιλεγόμενη ταξική δικαιοσύνη. Είναι ενδεικτικό των συνεπειών αυτής της οπτικής, πως  στις προσωπικές αφηγήσεις ακόμα και σε περιπτώσεις αντιεπαγγελματικής συμπεριφοράς, ορατής σε όλα τα μέλη της ομάδας, κανείς δεν αντιδρούσε, αλλά χρόνια μετά παρουσιάστηκαν απλώς πρόθυμοι να προσθέσουν τη δική τους  μαρτυρία σ’ αυτή του θύματος.

Οι προσωπικές εξομολογήσεις σεξουαλικής κακοποίησης, θα μπορούσαν να θεωρηθούν μια στιγμή αντίθεσης, ένα βήμα που ξεπερνά την αποδοχή και την παθητικότητα απέναντι στη βία. Ταυτόχρονα όμως μπορεί να λειτουργήσουν και σαν  μια στιγμή μπλοκαρίσματος, ένα εμπόδιο  στην πορεία για τη συλλογική συνειδητοποίηση  των αιτιών αυτών των συγκεκριμένων προβλημάτων, να θεωρηθούν σαν μια προσωπική  παθολογική κατάσταση και να μην διευκολύνουν το ιδεολογικό ξεκαθάρισμα ούτε τη δράση στο επίπεδο της πρόληψης.  Γιατί και η σεξουαλική κακοποίηση  δεν είναι κάτι ξεχωριστό, ατομικό ή απομονωμένο, αλλά αποτελεί συστατικό μέρος ενός γενικότερου κοινωνικού προβλήματος, που ξεπερνιέται μέσα από τους αγώνες και την πολιτική δράση.