ΔΩΡΕΕΣ ΚΑΙ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ

Και στο περιθώριο της τραγωδίας των πυρκαγιών στην  Αττική, ξανάρθε στο προσκήνιο η πληροφορία   για  την υποχρεωτική στελέχωση από το Πυροσβεστικό σώμα περιφερειακών αεροδρομίων που παραχωρήθηκαν στη Fraport,  ενώ γνωστοποιήθηκαν αρκούντως οι ειδήσεις  για τον  ιδιοκτήτη του  Ολυμπιακού Βαγγέλη Μαρινάκη που έδωσε εντολή να διατεθεί άμεσα ένα εκατομμύριο ευρώ στους πληγέντες από τις καταστροφικές πυρκαγιές, και για  το ο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος που σε ανακοίνωσή του  «ως κοινωφελής οργανισμός, το ΙΣΝ δεν μπορεί ούτε επιδιώκει να υποκαταστήσει το έργο της Πολιτείας, παρά προσπαθεί, στο μέτρο των δυνατοτήτων του να συμβάλλει σ’ αυτό» αποφάσισε να στηρίξει το έργο του Πυροσβεστικού Σώματος Ελλάδας με δωρεά ύψους 25 εκατομμύρια ευρώ».

               Οι πληροφορίες αυτές είναι ενδεικτικές για τη σχέση του αστικού κράτους της Ελλάδας με την  …ελεύθερη αγορά και τους επιχειρηματίες.

Από τη μια η ιδιωτικοποίηση των αεροδρομίων δεν επιφέρει μόνο μεγάλη κερδοφορία στη γερμανική κρατική  εταιρεία, που θα λείψουν βέβαια από τα ελληνικά κρατικά ταμεία, αλλά με βάση τη σύμβαση που υπογράφηκε πάντα θα υπάρχει ο κίνδυνος να αποζημιώνει για διάφορους λόγους την Fraport το ελληνικό κράτος για τα σαράντα χρόνια που θα έχει μισθωμένα τα αεροδρόμια.

Από την άλλη επιχειρηματίες που κατηγορούνται για εμπλοκή σε φορτίο τόνων ηρωίνης ή ιδιωτικά πολιτιστικά ιδρύματα που ισχυρίζονται πως κάνουν δωρεά στο κράτος ένα «Πολιτιστικό Πάρκο», που  όμως με τη σύμβαση που υπογράφηκε το δημόσιο υποχρεώνεται να χρηματοδοτεί και απευθείας το Κέντρο αλλά και μέσω του των κρατικών ιδρυμάτων που φιλοξενούνται εκεί με δικαίωμα επιστροφής του ποσού που δαπάνησε το ΙΣΝ σε περίπτωση που αυτό δεν λειτουργεί ικανοποιητικά,   προχωρούν σε δωρεές για εδραίωση ενός κοινωνικού προφίλ. Είναι κι αυτός ένας εναλλακτικός τρόπος προβολής, πολύ αποτελεσματικότερος από την όποια διαφήμιση.

               Οι σύγχρονοι επιχειρηματίες με τις δωρεές τους μοιάζει να επενδύουν στη δημιουργία συμβολικού κεφαλαίου, συμβάλλοντας έτσι  όχι μόνο στη διαμόρφωση και θεμελίωση των σχέσεων κυριαρχίας μεταξύ άρχουσας τάξης και εργαζομένων, αλλά και στην αναπαραγωγή αυτής της κυριαρχίας μέσω της θεώρησής της ως νόμιμης και φυσιολογικής, προς ανάπτυξη του …υλικού κεφαλαίου.

               Κι αφού το κεϋνσιανό κράτος πρόνοιας, με τη ρητορική ταξικού εξισωτισμού, δεν εξυπηρετεί πια τις ανάγκες του κεφαλαίου( διαχείριση της δυσαρέσκειας και αντίδρασης μέρους του προλεταριάτου), η κατεύθυνση που δίνεται από τον κυρίαρχο λόγο είναι η ιδιωτική διαχείριση των προβλημάτων, ενώ επί του πρακτέου προωθείται η απόσυρση του αστικού κράτους από την προνοιακή πολιτική. Κι έτσι ανοίγεται λαμπρό πεδίο επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε τομείς δημοσίων αγαθών που από βελτιωτικές για την υπάρχουσα κατάσταση επιλογές προωθούνται πια ως αποκλειστικοί τρόποι επιβίωσής τους. Δωρεές και ευεργεσίες που αναπληρώνουν  λειτουργίες του κράτους, διαμορφώνουν  το κατάλληλο έδαφος για να γίνει αποδεκτή η ανάληψή τους  από ιδιώτες.

               Κάθε άλλο παρά καινοφανές είναι το γεγονός πως κάθε είδους εύποροι-έμποροι και βιομήχανοι, εφοπλιστές και επιχειρηματίες- επενδύουν στο κοινωνικό και συμβολικό κεφάλαιο της ευεργεσίας, δωρεών ή χορηγιών προς το κράτος ή κοινωνικούς τομείς, χωρίς αυτό να είναι αποτρεπτικό της σύνδεσής τους με παράλληλα οφέλη που αποβλέπουν μέσω αυτών, αλλά και με παράπλευρες απώλειες που μπορεί να αποφύγουν, εντάσσοντας τις δωρεές  ως ένα βαθμό στα επιχειρηματικά τους σχέδια. Ακόμα κι αν η σύγκριση  της αξίας της δωρεάς σε σχέση  με το οικονομικό μέγεθος που καταλαμβάνει η επιχειρηματική τους δραστηριότητα μπορεί να οδηγήσει  στην εκδήλωση, στην κοινή γνώμη,  αμφιβολιών περί των αγαθών προθέσεών τους, αυτές δεν αναιρούν τη δυνατότητα που δίνεται στους επιχειρηματίες να επιβάλλουν τις βουλήσεις τους δια της τεθλασμένης οδού. Ο δωρητής μέσω στοχευμένων προσφορών του, εισχωρώντας και σε περιοχές που φαίνονται επικερδείς, σκοπεύει στην εξαργύρωση τους όσον αφορά στα επιχειρηματικά του σχέδια, με το αναβαθμισμένο κοινωνικό του προφιλ. Και καταλήγει ό,τι περιγράφεται ως δωρεά προς το δημόσιο  να είναι μια σχέση ανταλλακτική που όμως οι όροι της ανταλλαγής σπάνια είναι εμφανείς.

               Στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον του καπιταλισμού, όπου όλα εμπορευματοποιούνται, ποσοτικοποιούνται και μετριούνται οι δωρεές από επιφανείς καπιταλιστές διαφημίζονται ως εξαίρεση σ’ αυτό, προβάλλοντας ως μόνο επιζητούμενο αντίδωρο γι’ αυτές την τιμή, ευγνωμοσύνη και υστεροφημία τους. Μόνο που ακόμα και η υψηλή απόδοση σε καλή φήμη και δημοσιότητα επιτυγχάνει, μετασχηματίζοντας οικονομικό κεφάλαιο σε κοινωνικό, την περαιτέρω συσσώρευση οικονομικού κεφαλαίου.

               Κι είναι αρκετά απλοϊκό ο κυρίαρχος λόγος να επικαλείται κριτήρια οικονομικά, χαμηλή ανταποδοτικότητα, ζημιογόνα λειτουργία κλπ.  για να δικαιολογηθούν περικοπές σε δημόσια αγαθά όπως υγεία ή παιδεία και την ίδια στιγμή να θεωρείται πως επιχειρήσεις στον καπιταλισμό χρησιμοποιούν κριτήρια εξωοικονομικά π.χ. ηθικά ή κοινωνικά για την προσφορά δωρεών στο κοινωνικό σύνολο, διαφημίζοντας τη δωρεά ως μια αλτρουϊστική πράξη προσφοράς.  Είναι που, και στην καλύτερη περίπτωση,  δεν γίνεται άμεσα εμφανές πώς η αίγλη που αποκτά ο επιχειρηματίας από τη σύνδεσή του με τις ανάγκες της κοινωνίας του εξασφαλίζει μια σειρά συμβολικών και άυλων πλεονεκτημάτων με μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη.
               Όσο αμβλύνεται η κρατική μέριμνα  ο κυρίαρχος λόγος προωθεί την ιδέα περί κοινωνικής ευθύνης των εταιρειών και των πλούσιων επιχειρηματιών δικαιώνοντας επιλογές τους και …καθαγιάζοντας την ελεύθερη αγορά, που απομένει η μόνη για να χρηματοδοτεί και να επενδύει σε δημόσια αγαθά –που παύουν βέβαια να είναι προσβάσιμα  στις υποτελείς τάξεις. Γι’ αυτές απομένει η …φιλεύσπλαχνη φιλανθρωπία της κυρίαρχης τάξης.