ΖΩΝΤΑΝΗ Η ΜΝΗΜΗ

Οι επέτειοι του πραξικοπήματος στην Κύπρο, της τουρκικής εισβολής σ’  αυτή, της πτώσης της δικτατορίας στην Ελλάδα  –τόσα γεγονότα που φαίνονται  το ένα απόρροια του άλλου- αναδεικνύουν πτυχές του παρελθόντος μας που γενικά μοιάζουν να μην είναι καινούργιες, αν και κάθε φορά γίνεται προσπάθεια να απαντηθούν διαφορετικά ερωτήματα για τα ίδια ζητήματα. Κι έτσι  προτείνεται  μια συγκεκριμένη εικόνα και ερμηνεία  για το παρελθόν, που αφήνει αναπόφευκτα να διαφανούν πτυχές της ιδεολογίας του παρόντος. Κάθε φορά οι δυνάμεις που βρίσκονται στην κεντρική σκηνή της πολιτικής διαπάλης τυποποιούν πρόσωπα και γεγονότα, σκιαγραφούν το χαρακτήρα αυτών των γεγονότων κατασκευάζοντας μοντέλα  για την ερμηνεία τους. Κι αυτό σημαίνει ότι επιχειρούν να χειραγωγήσουν  ένα παρελθόν που οι συνέπειές του βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη.  

               Η μεταπολιτευτική περίοδος που στηρίχτηκε σε μια ευρεία δημοκρατική συναίνεση ευνόησε την κατασκευή της επικρατούσας εικόνας για το καλοκαίρι του 1974. Η μεταπολίτευση γινόταν το κομβικό σημείο στο οποίο θα έπρεπε να βρουν όλοι τη δικαίωσή τους, αστοί, δεξιοί  αριστεροί,  και κομμουνιστές, ενώ στην  αποκατάσταση της δημοκρατίας προσδόθηκε μια λειτουργική  και αποτελεσματική κοινωνική σημασία που δικαίωνε  το πολιτικό σύστημα. Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες προσανατόλισαν την κυρίαρχη οπτική σε μια προσπάθεια αποκατάστασης ιστορικών γεγονότων, αντίσταση κι εμφύλιο,  στο πνεύμα της συναίνεσης και συμφιλίωσης, αναδεικνύοντας εκείνο  το ιδεολογικό και πολιτικό στοιχείο που ήθελαν να βρίσκει  την ολοκλήρωσή  του στη μεταπολίτευση –σταθεροποίηση αστικής δημοκρατίας δυτικού τύπου. Αυτή η οπτική συνέβαλε στη στερέωση συλλογικής συνείδησης ικανής να ενοποιήσει διαφορετικές κοινωνικές δυνάμεις, παρακάμπτοντας ταξικές συνειδήσεις.

 Γι’ αυτό  και από τη μεταπολίτευση και  εντεύθεν,  οι κυρίαρχες πολιτικές αλλά και οικονομικές δυνάμεις εξέφραζαν πάντα τη βδελυγμία τους για το πραξικόπημα, την τούρκικη εισβολή, ενώ ταυτόχρονα, οι πολιτικοί  προσδιόριζαν, πέρα από τους συνταγματάρχες,  και ως αίτιους για όλα τα δεινά μας  τον ξένο παράγοντα, δηλ. την υπερδύναμη των ΗΠΑ, σε μια προσπάθεια να συμπεριλάβουν στον κυρίαρχο λόγο εθνική περηφάνια, δημοκρατική ευαισθησία, αριστερές διεκδικήσεις.

Βέβαια η κληρονομιά της δικτατορίας  πέρασε, χωρίς στην ουσία βέβαια να την αποποιηθεί  η κυρίαρχη τάξη μας, και στην αποκατεστημένη μας δημοκρατία. Είναι στην περίοδο της δικτατορίας  που το κεφάλαιο  ήταν απαλλαγμένο από όποια πίεση θα μπορούσαν να ασκήσουν κοινωνικά στρώματα και τάξεις που ήταν αντικείμενο εκμετάλλευσης  -εργαζόμενοι- και  το κράτος  είχε τεθεί κάτω από το συνοπτικό του έλεγχο, γι’ αυτό και  ήταν εύκολο να προωθηθούν προς το συμφέρον του οι απαραίτητες αναπροσαρμογές –χωρίς να λείπουν βέβαια οι εσωτερικοί μέσα σ’ αυτό ανταγωνισμοί. Βέβαια, στις  πολιτικές συνθήκες των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης μ’ ένα εργατικό κίνημα που ανασυντασσόταν δυναμικά  καλλιεργήθηκε η ιδέα της συμμετοχής μας σε κέντρα αποφάσεων που θα εγγυάται και θα εξασφαλίζει ευνοϊκές πολιτικές και οικονομικές συνθήκες για την πλειοψηφία των εργαζομένων. Φτάσαμε η ίδια η κυρίαρχη οικονομικοπολιτική τάξη ασκώντας ψευδεπίγραφη  σοσιαλιστική πολιτική να παρουσιάζει τη μονο­πωλιακή της κυρίαρχη θέση σαν υπερασπιστή των υποτελών τάξεων, παραποιώντας τις αξίες του σοσιαλισμού και αποπροσανατολίζοντας τους λαϊκούς αγώνες.

Ενώ το κυπριακό μένει μετέωρο στη σκέψη και τη συνείδηση. Η Κύπρος, ως κρατική οντότητα δεν είναι παρά κληρονόμος  ιμπεριαλιστικών επιλογών του προηγούμενου αιώνα και ταυτόχρονα είναι δημιουργός και μιας νέας κατάστασης με τις ΑΟΖ και τις πηγές ενέργειας. Και γι’  αυτό παρά την πολυπλοκότητα της κατάστασης κι ακόμα και της άγνοιάς της σε βασικά της στοιχεία δεν είναι αυθαίρετη η πεποίθηση πως αυτή η κληρονομιά που συνεχίζει να κουβαλά εισβάλλει παντού, στις αντικρουόμενες απόψεις για τις συνομιλίες,  στις κατηγορίες για το ναυάγιό τους, στις συμμαχίες για οριοθέτηση ΑΟΖ, στις γεωτρήσεις από τις κοινοπραξίες πολυεθνικών,  στις απειλές κλπ. και είναι αυτή που καθορίζει τα πάντα.

Σαράντα τρία χρόνια από κείνο το καλοκαίρι, επτά χρόνια με το αστικό μας κράτος να μας δείχνει τα δόντια του, δεν έχουμε γίνει σοφότεροι σχετικά μ’   εκείνα τα γεγονότα σε βασικά τους στοιχεία. Οι λεπτομέρειες που έρχονται στο προσκήνιο μάλλον αποδυναμώνουν το σύνολο, προσανατολίζοντας σε ερμηνευτικά σχήματα όπου θέση έχουν οι καλοί και κακοί ηγέτες και οι λανθασμένες πολιτικές επιλογές τους. Η προσέγγιση της πολυπλοκότητας  των γεγονότων εκείνων των χρόνων που γίνεται μέσα από  υποτιθέμενες ακριτομυθίες πολιτικών παραγόντων της εποχής, αποκαλυπτικά αρχεία κλπ., με τον περίφημο φάκελο της Κύπρου να κλείνει πριν καλά καλά ανοίξει πριν τριάντα χρόνια (που τώρα παραδίδεται στην κυβέρνηση της Κύπρου με τις ίδιες μεγαλοστομίες), με μαρτυρίες σποραδικές και προσωπικές,  όλα προσφέρονται για κατασκευή  μιας εικόνας κατά το δοκούν της κυρίαρχης εξουσίας, όπου δεν έχει θέση η ερμηνεία των γεγονότων μέσα από ταξική ματιά στη βάση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και  των ιμπεριαλιστικών επιδιώξεων.

Και κάπως έτσι η κυρίαρχη εξουσία θέλει να  αφεθούμε σε μια λήθη που ισοδυναμεί με καθ’ ομοίωση με τα νέα πρότυπα του καπιταλισμού  που επιβάλλονται.
     Η ζωντανή όμως μνήμη είναι απαραίτητη για να μην πάρουν όλοι συγχωροχάρτι και ξεμπερδέψουν με την ιστορία όπως επιχειρείται να γίνει, να μη νομιμοποιηθούν οι επιλογές του ντόπιου αστισμού.  Η συλλογική μνήμη δεν πρέπει να απωθήσει τα εγκλήματα της δικτατορίας, την οδύνη που προκάλεσε η ιμπεριαλιστική πολιτική. Είναι αναγκαίο να τα διατηρήσουμε στη μνήμη μας, να τα κατανοήσουμε για να αναγνωρίσουμε τις ίδιες αιτίες και σκοπιμότητες στις σύγχρονες πραγματικότητες, από το βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας μέχρι την καταστροφή της Συρίας, στις πραγματικότητες που προσβάλλουν τον ανθρωπισμό που θρασύτατα ευαγγελίζονται  οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.