ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

            Οι κάτοικοι της Χαλκιδικής καιρό τώρα αντιστέκονται στη δημιουργία του ορυχείου χρυσού στο δάσος των Σκουριών από την  πολυεθνική καναδική  Eldorado Gold, στην οποία το ελληνικό κράτος έχει παραχωρήσει τα μεταλλευτικά δικαιώματα της περιοχής. Στις 5 Απριλίου, έξω από το κτίριο της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, στη Θεσσαλονίκη, όπου το περιφερειακό συμβούλιο ενημερωνόταν για τη μεταλλευτική δραστηριότητα, συγκεντρώθηκαν κάτοικοι της Χαλκιδικής που τάσσονται κατά τα εξόρυξης χρυσού,  αλλά και εργαζόμενοι στα μεταλλεία που υποστήριζαν την επένδυση.

            Όσα συμβαίνουν στη Χαλκιδική είναι μικρογραφία του είδους της ανάπτυξης που επιδιώκεται  στη χώρα μας, και όχι μόνο.  Όλα τα περιλαμβάνει: χαριστικές συμβάσεις, καταστροφή περιβάλλοντος, επικίνδυνες εργασίες κλπ. Και επιπλέον, λόγω της οικονομικής εξαθλίωσης, όπου προέχει η επιβίωσή μας, προστίθεται σε όλα αυτά, σαν δέλεαρ, η υπόσχεση για δημιουργία θέσεων εργασίας, για να διαιρούνται οι κάτοικοι, για να μεταφέρεται το κέντρο βάρους  σε άλλο επίπεδο, από το οικολογικό στο κοινωνικό και αντίστροφα, αναλόγως των συγκυριών.

           Αναμφισβήτητα, η οικολογική κρίση συνδέεται με τον κυρίαρχο τρόπο παραγωγής, με τον καπιταλισμό στη συγκεκριμένη ιστορική φάση του. Οι θεωρούμενες αναγκαίες συνθήκες επιβίωσης  των ανθρώπων καθορίζονται με κάποια κριτήρια,  είναι  διαφορετικές γι’ αυτούς που ζουν στην Τυνησία, στο Λονδίνο ή στη Χαλκιδική  και σίγουρα δεν είναι μόνο βιολογικές αλλά και κοινωνικές. Οι αναγκαίες αυτές συνθήκες θεωρούνται ότι διαφοροποιούνται χωρικά και χρονικά, ότι δεν είναι αμετάβλητες και πάντα υπάρχουν επιστημονικές έρευνες που μπορούν να  δικαιώσουν επενδύσεις ή τρόπους ζωής που αρχικά έμοιαζαν να απειλούν την επιβίωση.  Επομένως,  δεν υπάρχουν  κάποια σταθερά   κριτήρια κι έτσι μένει απροσδιόριστη η οικολογική κρίση, που παραπέμπει περισσότερο σε μια απειλή, ποικιλοτρόπως χρησιμοποιούμενη. Μπαίνει έτσι ως προτεραιότητα  γενικά και αόριστα το ζήτημα της υπεράσπισης της φύσης, που αποκτά ένα χαρακτήρα  επείγοντος με αναζήτηση θετικών λύσεων οι οποίες θα επιτρέψουν να περιοριστούν οι ζημιές και να αποκατασταθούν οι οικολογικές καταστροφές που μπορούν κάποιες επενδύσεις να προκαλέσουν.  

           Η αναπτυσσόμενη οικολογική ευαισθησία, ιδιαίτερα στα χρόνια της ευμάρειας, και τα οικολογικά κινήματα είναι αλήθεια ότι πίεσαν για προώθηση μέτρων από τη μεριά του κράτους και των μονοπωλίων για να περιοριστεί η οικολογική κρίση. Αυτό δεν σήμαινε σε καμιά περίπτωση το σταμάτημα της παραγωγής η της μορφής ανάπτυξης που έχει επιλεγεί από την κυρίαρχη τάξη  και, πολύ περισσότερο, της παραγωγής χωρίς κέρδος. Αντίθετα, οι ίδιοι οι επενδυτικοί κολοσσοί ανέλαβαν αγώνα εναντίον της ρύπανσης, αποδέχτηκαν την ανάπτυξη εναλλακτικών ή ήπιων τεχνολογιών όπου χρειαζόταν, αποκαθιστούσαν… εκλογικευμένα οικολογικές καταστροφές. Έτσι από τη μια φαίνεται ότι  οικολογικά κινήματα επιβάλλουν  μέτρα προστασίας της φύσης, ενώ από την άλλη το κεφάλαιο εκμεταλλεύεται τους καινούργιους ορίζοντες που ανοίγονται για κέρδος οικειοποιούμενο τις οικολογικές κατακτήσεις (αντιρρυπαντικά συσήματα, ανακύκληση απορριμμάτων κλπ.) Μέσα σ’  αυτά τα πλαίσια, κοινωνικά κινήματα που απαιτούν προστασία  του φυσικού περιβάλλοντος είναι απολύτως αποδεκτά όπως και όλοι οι δυνατοί συμβιβασμοί. Βέβαια το κόστος παραγωγής θα γινόταν ασύμφορο αν υπήρχε απόλυτος οικολογικός έλεγχος και αυτό φαίνεται  και σε μας τώρα, τον καιρό της κρίσης. Παλιότερα η μεταφορά βιομηχανιών ή γενικά επενδύσεων που ρύπαιναν γινόταν στον τρίτο κόσμο, όπου ήταν δυνατή η καταστρατήγηση του ελέγχου. Τώρα μπορούν αυτές  χωρίς ιδιαίτερο κόστος πια να γίνονται και στις εξαθλιωμένες ευρωπαϊκές χώρες όπως η δική μας.  Και είναι τώρα που γίνεται φανερό και στις χώρες του αναπτυγμένου κόσμου ότι η οικολογική κρίση  είναι απόρροια του τρόπου ανάπτυξης και οργάνωσης της παραγωγής στον καπιταλιστικό κόσμο. 

        Στον καπιταλισμό η εργατική τάξη που παράγει δεν έχει εξουσία ελέγχου πάνω στην οργάνωση  και στις σκοπιμότητες της παραγωγής, αυτά θεωρούνται  αρμοδιότητα της καπιταλιστικής επιχείρησης, η οποία τα αντιμετωπίζει με κριτήριο την κερδοφορία και την ιδιοποίηση του κέρδους. Καταλήγουμε λοιπόν πως αφού ο καπιταλιστικός τρόπος ανάπτυξης επικεντρώνεται στο κέρδος, πρωτίστως αυτό μόνο ενδιαφέρει απ’ όπου κι αν προέρχεται,  επομένως δεν μπορεί να υπάρξει ευαισθητοποίηση και αγώνας για τη διάσωση του περιβάλλοντος χωρίς τη συνειδητοποίηση  της ανάγκης για την ανατροπή  της καπιταλιστικής κοινωνίας. Είναι ο ταξικός αγώνας των κυρίαρχων τάξεων εναντίον των υποτελών που χρησιμοποιεί τις τεχνολογικές δυνατότητες της «φτηνής» εκμετάλλευσης της φύσης για περισσότερο κέρδος, ως το ακρότατο μάλιστα σημείο της οικολογικής κρίσης. Η αντιπαλότητα δηλ. κοινωνία-φύση δεν είναι παρά μια μορφή της καπιταλιστικής ανάπτυξης. 

          Οι κινητοποιήσεις λοιπόν στις Σκουριές περισσότερο από ποτέ τώρα αναδεικνύουν την ταξική σύγκρουση που βρίσκεται πίσω από αγώνες για την προστασία της φύσης. Για χρόνια κατάφερνε η καπιταλιστική κοινωνία να βρίσκει τους μηχανισμούς άμυνας και ενσωμάτωσης της οικολογικής προβληματικής κι έτσι δεν ετίθετο στο επίκεντρο το πρόβλημα του καπιταλισμού. Αυτές  οι δυο συγκεντρώσεις  την προηγούμενη Παρασκευή στη Θεσσαλονίκη με τα διαφορετικά αιτήματα αναδεικνύουν τη διφορούμενη προβληματική που εκμεταλλεύεται το κυρίαρχο σύστημα για να διατηρήσει την κυριαρχία του στην κοινωνία. Επικαλούμενο την πίστη στην πρόοδο και την ανάπτυξη  προσπαθεί να δικαιώσει κάθε δραστηριότητα, επένδυση  της κυρίαρχης τάξης αδιαφορώντας αν αυτές έχουν  ευεργετικές συνέπειες στη διαβίωση των ανθρώπων. Το ότι εξασφαλίζονται θέσεις εργασίας, ακόμα και με αντάλλαγμα τη ίδια την ζωή, θεωρείται από εργαζομένους ικανή προϋπόθεση για δικαίωση  της συγκεκριμένης επένδυσης στις Σκουριές.

         Δεν είναι αυτή καθαυτή  η αναπτυξιακή ιδεολογία και πίστη στην πρόοδο που ξεκίνησε την αντιπαλότητα κοινωνίας και φύσης, εφόσον μπορεί να βελτιωθεί η ζωή των ανθρώπων. Μέσα όμως σε ένα σύστημα εκμετάλλευσης, καταπίεσης, αποξένωσης,  όπου το κέρδος γίνεται μόνος στόχος και ο μόνος τρόπος ζωής  που προσφέρεται είναι ο τρόπος κατανάλωσης, η αναπτυξιακή ιδεολογία στρέφεται ενάντια στις υποτελείς τάξεις οι οποίες δεν μπορούν να ελέγχουν ούτε τι παράγουν, ούτε πώς το παράγουν, ούτε για ποιο σκοπό το παράγουν. Μπαίνει λοιπόν ακόμα κι όταν αναφερόμαστε σε οικολογικά προβλήματα  το πρόβλημα του καπιταλισμού και ο αγώνας για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό.

     Οι οικολογικές καταστροφές  δεν είναι παρά κοινωνικά αποτελέσματα του οικονομικοκοινωνικού status quo, όπως και η οικονομική εξαθλίωσή μας. Γι’  αυτό και ο   αγώνας των κατοίκων στις Σκουριές δεν είναι αγώνας που αφορά μόνο μια  συγκεκριμένη κοινωνία με συγκεκριμένο πρόβλημα, αλλά εντάσσεται στους αγώνες που δίνονται από εργαζόμενους, άνεργους, απολυμένους κλπ. εναντίον της υπάρχουσας πολιτικοοικονομικής τάξης πραγμάτων.