Κι ένα ακόμα σκάνδαλο διαφθοράς, αυτή τη φορά στο ΟΠΕΚΕΠΕ,
με τον πρωθυπουργό, Κ. Μητσοτάκη, για μια ακόμα φορά να εκφράζει οργή και
αγανάκτηση για όσα αποκαλύπτονται και να
υπόσχεται την πάταξη της διαφθοράς, κηρύσσοντας πόλεμο με το βαθύ κράτος. Ένας
επί εξαετίας πρωθυπουργός, που είναι πολιτικός με καταγωγή από τα μεγαλύτερα
πολιτικά τζάκια της χώρας, αναιδέστατα και χωρίς τον παραμικρό δισταγμό ζητά
από όλο τον πολιτικό κόσμο να πει όχι στον παλαιοκομματισμό και αφού
αναφωνεί ένα θεατρικότατο «αποτύχαμε», σε ρόλο στιβαρού ηγεμόνα εκφράζει την
αποφασιστικότητά του για ένα καλύτερο κράτος που «η δίκαιη,
ισότιμη και διαφανής αντίληψη» να διαπερνά τη λειτουργία κάθε κρατικού φορέα.
Και άντε
και πάλι ξεκινά το κυνήγι της διαφθοράς, από έναν θρασύτατο πρωθυπουργό που
αγνοούσε τί έκαναν οι υπουργοί που ο ίδιος διόριζε μέχρι τον πιο φτωχό κάτοικο
αυτής της χώρας που χρεώνει στη διαφθορά την οικονομική του εξαθλίωση. Γιατί έχουμε διδαχτεί ότι σε μια ευνομούμενη πολιτεία και όση διαφθορά
να υπάρχει πατάσσεται από τα όργανα της πολιτείας, τα οποία μάλιστα δίνουν τη
δυνατότητα της συμβολής των πολιτών στην αποκάλυψή της με τις καταγγελίες τους για
οικονομικά εγκλήματα. Αλλιώς μιλάμε για
αποσύνθεση και καταστροφή που προκαλεί η διαφθορά στις καπιταλιστικές μας
οικονομίες, και που εξηγεί, κατά τον κυρίαρχο λόγο, την άνιση κατανομή του πλούτου και τις
παγκόσμιες διαφορές στον πλούτο και την ανάπτυξη. Η εστίαση στη διαφθορά
παρουσιάζει την ύπαρξη των φτωχών κρατών ως αποτέλεσμα της κατωτερότητας του
πολιτισμού τους ή την ύπαρξη εξαθλιωμένων ως αποτέλεσμα της έλλειψης ηθικών
προτύπων και νομικών πλαισίων που αποτρέπουν την διαφθορά. Η διαφθορά στοχοποιείται
ως αιτία της φτώχειας και υποανάπτυξης και είναι αυτός ένας βολικός τρόπος η
διαφθορά από εργαλείο κατανόησης της λειτουργίας της οικονομίας να γίνεται
εργαλείο ιδεολογικής χειραγώγησης και πολιτικής κυριαρχίας.
Όπως
έγινε στην εποχή της κρίσης στη χώρα μας, όταν οι αναφορές των μέσων ενημέρωσης
και των πολιτικών αναλύσεων ήταν γεμάτες με ιστορίες διαδεδομένων περιστατικών
διαφθοράς που μαζί με εξαιρετικά γενναιόδωρες συντάξεις και μισθούς
και άλλες ιστορίες για υπερβολικές δημόσιες δαπάνες θεωρήθηκαν οι αιτίες της οικονομικής
κατάρρευσης. Το βασικό σημείο ήταν ότι η κρίση προκλήθηκε από την «κουλτούρα»
της διαφθοράς των Ελλήνων, τον πελατειακό χαρακτήρα της δημόσιας διοίκησης και
την χαλαρή διαβίωση των Ελλήνων. Κι έτσι, χρησιμοποιώντας την διαφθορά ως
εργαλείο δικαιολογήθηκε και νομιμοποιήθηκε
η σκληρή παρέμβαση της Ε.Ε, αφού τελικά ήταν τα εθνικά εσωτερικά
ελαττώματα που προκάλεσαν την μεγάλη κρίση. Και οι εγχώριοι αστοί, κι όσοι παρατρεχάμενοι
τους φαντασιώνονταν την κοινωνική τους άνοδο, προσέτρεξαν στην Ε.Ε για την
επιβολή, επιτέλους, πειθαρχίας και κανόνων, για την εξάλειψη των φορολογικών
απατεώνων και τιμωρία διεφθαρμένων υπαλλήλων.
Το
ζήτημα όμως είναι ότι κάθε φορά που ορίζεται η έννοια της διαφθοράς δύσκολα δεν
εμπλέκονται ηθικά αιτήματα. Σε μια ευρεία ερμηνεία μάλιστα έχει γίνει αποδεκτό ότι η
διαφθορά συνίσταται στην άντληση οφέλους από την εξουσία πάνω σε άλλους με
ηθικά απαράδεκτους τρόπους. Κι έτσι η αναγωγή που συνδέει τόσες πολλές πολιτικές και
οικονομικές ελλείψεις με ζητήματα ηθικής
έχουν τόσο βαθιά ριζώσει που δεν συνδέονται με τον καπιταλισμό και τον
παγκόσμιο σύστημα στο οποίο ενσωματώνονται. Όμως και κάτω απ’ αυτό το πρίσμα, δεν είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός διεφθαρμένος,
όταν οι σύγχρονες καπιταλιστικές οικονομίες αναπόφευκτα και διάχυτα παράγουν
διεφθαρμένα κέρδη, επειδή οι καπιταλιστές ακολουθώντας απλώς τους
καπιταλιστικούς κανόνες εκμεταλλεύονται την εργασία των άλλων; Ποιος άλλος χαρακτηρισμός
θα ταίριαζε ακόμα και στο νομοσχέδιο που
έφερε ο Κ. Μητσοτάκης στο υπουργικό συμβούλιο για τη μεγαλύτερη εκμετάλλευση
των εργαζομένων με την επιμήκυνση και
ελαστικοποίηση του εργάσιμου χρόνου;
Υποστηρίζεται
και θεωρείται πειστικό ότι η κηλίδα της διαφθοράς μπορεί να μειωθεί με πολιτικά μέτρα, έτσι που ο
καπιταλισμός να φτάνει στο ιδεώδες που προπαγανδίζει δηλ. να εξασφαλίζει στον
καθένα ευημερία. Μόνο που ο τερματισμός της διαφθοράς του καπιταλισμού είναι
ένας ανέφικτος στόχος, γιατί είναι ενδημικός σ’ αυτόν και γι’ αυτό το νόημά της
αλλάζει σαν κινούμενη άμμος. Έτσι δεν
θεωρείται διαφθορά ούτε το σύνολο των κανονιστικών κρίσεων και ιδεών της
κυρίαρχης πολιτικής που επιχειρεί να
παρουσιάσει κάθε φορά την ατζέντα των
καπιταλιστικών συμφερόντων ως καθολικό αγαθό, σαν κάτι που δήθεν είναι προς
όφελος των καταπιεσμένων και αδυνάμων, ούτε τα υψηλά ποσοστά κέρδους που
εντείνουν τη φτώχεια. Όπως συμβαίνει με την ίδρυση του χρηματιστήριου ενέργειας
το οποίο ευθύνεται για τις ογκώδεις αυξήσεις στις τιμές των τιμολογίων
ηλεκτρικού ρεύματος, σε βαθμό που για να καταλαγιάσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια οι
κυβερνώντες μιλούν για παρεμβάσεις για τα υπερκέρδη των εταιρειών. Η κυρίαρχη
πολιτική νομιμοποιεί μέσα από θεσμούς και νόμους την κυριαρχία του
καπιταλιστικού κέρδους και η εφαρμογή τους, ακόμα και εις βάρος τους, είναι το περισσότερο που μπορεί να απαιτήσει ο
εργαζόμενος που παράγει τον πλούτο. Και αυτό θεωρείται κανονικότητα.
Η διαφάνεια λοιπόν στη λειτουργία
μιας κυβέρνησης θεωρείται το υψηλότερο σημείο χρηστής διακυβέρνησης στην οποία
μπορεί να φτάσει. Κι όταν, όπως συνέβη με τον ΟΠΕΚΕΠΕ, γίνονται οι συναλλαγές
κάτω από το τραπέζι με κυβερνητικούς αξιωματούχους που για να διασφαλίσουν τα
στενά τους συμφέροντα υπερβαίνουν τους κανόνες στη διαχείριση των χρημάτων που η
πολιτική της Ε.Ε έχει επιβάλλει, τότε ανακαλύπτουν
όλοι τη διαφθορά. Κι ανανεώνονται τα αιτήματα
για πρόσθετους νόμους και κανονισμούς, ανεβαίνουν οι τόνοι επίκλησης της ηθικής
και αυξάνει το κύρος της και η Ε.Ε που οι μηχανισμοί της την αποκάλυψαν. Αλλά το Γραφείο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στην
Ελλάδα επεμβαίνει μόνο όταν υπάρχει διασπάθιση ευρωπαϊκών κονδυλίων, γιατί η ΕΕ
ενδιαφέρεται μόνο για τα λεφτά της, με τα οποία ασκεί την πολιτική της. Αφήνεται πάντα άθικτη η βασική δομή κινήτρων
και η εξουσία των καπιταλιστών να χρησιμοποιούν όλους τους τρόπους για να αυξήσουν
την κερδοφορία τους.
Εξάλλου, καθώς οι συγκρούσεις ιδιωτικών συμφερόντων είναι η
ψυχή της αστικής πολιτικής, πολλές φορές η αντιπαράθεσή τους αποκαλύπτει δράσεις
και ενέργειές τους που φέρνουν στο προσκήνιο το μοναδικό και συνεχές στόχο τους,
την συνεχή αύξηση της κερδοφορίας, με καταπάτηση ακόμα και των κανόνων που οι
ίδιοι θεσπίζουν. Κι αυτές οι αποκαλύψεις είναι πάντα θετικές όταν συνδέονται με
το ίδιο το οικονομικό σύστημα που εκκολάπτει τη διαφθορά, χωρίς ηθικολογικές
προσεγγίσεις που περιορίζουν την ευθύνη στα άτομα.
Άλλωστε και η επιμονή στη διαδικαστική και διοικητική διαφάνεια
δεν έχει ως αποτέλεσμα μια κυβέρνηση που είναι πιο ανοιχτή στα συμφέροντα και
τις απαιτήσεις των εργαζομένων και των πιο αδύναμων. Το να απομονώνονται οι
καταγγελίες κατά της διαφθοράς αποκτώντας μια σχετική αυτονομία από το είδος
της οικονομίας της παραγωγής περισσότερο αναδεικνύει τη διαφθορά σαν ένα στόχο
της μεταρρύθμισης. Αν όλα, από το χρέος έως τη φτώχεια και την πείνα στις
καπιταλιστικές κοινωνίες παρουσιάζονται ως συνέπειες της διαφθοράς, αν η επικέντρωση γίνεται στα ηθικά
και πολιτιστικά μειονεκτήματα των κατοίκων ή τη νομική και θεσμική
δυσλειτουργία του πολιτικού του συστήματος, τότε οι αγώνες των εργαζομένων θα επικεντρώνονται
μόνο στην αλλαγή των αστικών κυβερνήσεων
και του προσωπικού τους που θα μιλούν για κάθαρση και δικαιοσύνη. Και ο φαύλος κύκλος θα συνεχίζεται. Με τους κυβερνώντες
να αποθρασύνονται, όπως η κυβέρνηση Μητσοτάκη, όλο και περισσότερο όταν γνωρίζουν ότι με μια
αλλαγή προσώπων ή με βαρύγδουπες
υποσχέσεις η οργή θα κατευναστεί και θα
ελεγχθούν οι αντιδράσεις.
