Κι αν το αστικό κράτος στη Δύση, μετά τον πόλεμο, υπό την
πίεση των εργατικών αγώνων και στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει μια
γενικευμένη συναίνεση για την λειτουργία
του καπιταλιστικού συστήματος αναγκάστηκε στη βελτίωση των όρων ζωής των εργαζομένων και στην οικειοποίηση του εορτασμού
της εργατικής πρωτομαγιάς, όμως αυτή συνεχίζει να διατηρεί το νόημα που
της προσέδωσαν οι αγώνες και οι θυσίες
χιλιάδων εργατών για ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς. Από το 1889 που η 1η Μαΐου
ανακηρύχθηκε Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών από το Δεύτερο Διεθνές
Συνέδριο Σοσιαλιστών Εργατών, ως ημερομηνία για να σηματοδοτήσει τους αγώνες
των εργατών στις ΗΠΑ και να διαδηλώσει
για το δικαίωμα στην οκτάωρη εργάσιμη ημέρα, μέχρι σήμερα, κάθε πρωτομαγιά
δεν είναι μόνο μια ευκαιρία για αναστοχασμό της ιστορίας του εργατικού
κινήματος και των αγώνων του, αλλά και διαμαρτυρίας και αγωνιστικής
κινητοποίησης για τα δικαιώματα των
εργαζομένων.
Εδώ και 250 χρόνια, ένα βάναυσο
σύστημα σκλαβιάς στα πλαίσια του καπιταλιστικού τρόπου οργάνωσης της παραγωγής
οικοδόμησε την οικονομία και τον παγκόσμιο πλούτο, στερώντας συστηματικά τα βασικά ανθρώπινα
δικαιώματα από τους εργάτες που τον παρήγαγαν. Κι αυτοί οι σκλαβωμένοι άνθρωποι
κατάφεραν να αντισταθούν στους καταπιεστές τους διεκδικώντας το δικαίωμα για
ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς. Οι τρόποι αντίστασής τους κυμαίνονταν από επιβράδυνση της εργασίας
και πράξεις δολιοφθοράς έως πανεργατικές απεργίες και ένοπλες εξεγέρσεις, εφόσον η βία ήταν συχνά η μόνη επιλογή μπροστά στην
πλήρη εξαθλίωση και καταπίεση.
Και είναι
άκρως προβληματικό το γεγονός ότι στην
Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών, η οποία προέρχεται από τα αιτήματα των εργαζομένων
για οκτάωρη εργάσιμη ημέρα, εν έτει 2025 γίνεται βασικό αίτημα οι άνθρωποι να συνεχίζουν να μην εργάζονται
περισσότερες από οκτώ ώρες την ημέρα. Και μάλιστα η συνεχιζόμενη κρίση κόστους
ζωής να σημαίνει ότι για ορισμένους η
εργασία πολλών ωρών, ίσως σε περισσότερες από μία δουλειές, είναι ο μόνος
τρόπος για να τα βγάλουν πέρα. Κι ενώ τελειώνει μάλιστα το πρώτο τέταρτο του 21ου
έχει παρατηρηθεί αύξηση της μερικής
απασχόλησης, της βραχυπρόθεσμης, κακοπληρωμένης εργασίας, με αυξημένη συχνότητα
πρόσληψης εργαζομένων σε περιστασιακή βάση, συχνά χωρίς τα συνήθη δικαιώματα σε
αμειβόμενες άδειες, κατώτατο μισθό, σύνταξη ή αποζημίωση απόλυσης.
Κοντά 35
χρόνια από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η εγκαθίδρυση ενός
διακρατικού καταμερισμού εργασίας, της παγκοσμιοποίησης, η στοχευμένη
αποδυνάμωση των συνδικάτων, η αυτοματοποίηση της παραγωγής, η απορρύθμιση και ευελιξία των συνθηκών
εργασίας, η εμπορευματική παραγωγή στις χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν καθοριστικές για την αλλαγή στις σχέσεις
ισχύος μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας.
Είναι που στην
εποχή του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, σαν διέξοδος στην κρίση της αξιοποίησης
του κεφαλαίου προκρίθηκε η διαφυγή του στις χρηματοπιστωτικές αγορές σε μεγάλη
κλίμακα. Και αυτή η δυναμική της
συσσώρευσης κεφαλαίου που έχει μετατοπιστεί προς τις χρηματοπιστωτικές αγορές, που
συσσωρεύεται ακόμα και χωρίς να έχει παραχθεί τίποτε, έχει δραστικές συνέπειες
για τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας στην κοινωνία. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια
ότι η συσσώρευση κεφαλαίου έχει αποσυνδεθεί πλήρως από την πραγματική οικονομία.
Μπορεί να μην υποθέτει κάποια αξιοποίηση
που έχει γίνει εκ των προτέρων, προβλέπει όμως κέρδος στο μέλλον. Εξαρτάται
δηλ. από τις ελπίδες και τις προσδοκίες για μελλοντικές αυξήσεις κερδών στις αγορές
εμπορευμάτων. Κάθε φορά που αυτές οι προβλέψεις αποδεικνύονται ψευδαισθήσεις
και σκάνε οι κερδοσκοπικές φούσκες, το συσσωρευμένο πλασματικό κεφάλαιο χάνει
την ισχύ του και η δυναμική της συσσώρευσης σταματά. Τότε η μαζική υποτίμηση
των χρηματοοικονομικών τίτλων έχει άμεσες επιπτώσεις στη δραστηριότητα στην
πραγματική οικονομία. Κι ένας τρόπος για να αποφευχθεί αυτό είναι να
δημιουργούνται νέα, ακόμα μεγαλύτερα ποσά εικονικού κεφαλαίου που η συσσώρευσή τους
τροφοδοτείται από τις προσδοκίες κέρδους σε διαφορετικούς τομείς της πραγματικής
οικονομίας. Βέβαια, ο χρηματοοικονομικός κλάδος δεν μπορεί να συνεχίσει τη
συσσώρευσή του ατελείωτα, αφού έχει τα εγγενή του όρια. Γι’ αυτό και όλοι οι
καπιταλιστές του κόσμου ετοιμάζονται για πόλεμο.
Το σημαντικό λοιπόν φαίνεται να
είναι η συνεχής αναπαραγωγή οικονομικών τίτλων, που αντιπροσωπεύουν αξιώσεις
για μελλοντική αξία. Δηλ. η ανάπτυξη ή η ελπίδα για ανάπτυξη μπορούν να
δημιουργούν νέους χρηματοοικονομικούς τίτλους που δίνουν ώθηση για τη
συσσώρευση κεφαλαίων στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ταυτόχρονα και η
δραστηριότητα στην πραγματική οικονομία εξαρτάται από μια συνεχή εισροή
πλασματικών κεφαλαίων. Κι αυτό ισχύει για την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών,
αλλά και για επενδύσεις στη βιομηχανία, τις πρώτες ύλες και τον κατασκευαστικό
κλάδο. Κι έτσι φαίνεται η εργατική δύναμη να εξαρτάται πλήρως από τις
οικονομικές συνθήκες του πλασματικού κεφαλαίου. Φαίνεται ότι η υλική παραγωγή,
οι πραγματικοί οικονομικοί τομείς ανθούν μόνο εφόσον τροφοδοτούνται από χρήματα
που παράγονται στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Η εργασία εξαρτάται από το
πλασματικό κεφάλαιο και τεράστια πίεση
προκαλείται από τις υψηλές προσδοκίες απόδοσης, οι οποίες μετρώνται από τα
κέρδη στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Για να εκπληρωθούν αυτές πρέπει να πιέζονται
οι μισθοί και οι συνθήκες εργασίας συνεχώς προς τα κάτω, ενώ οι ώρες εργασίας
να διευρύνονται ανελέητα. Οι εργαζόμενοι βρίσκονται συνεχώς πια υπό αυξανόμενη
πίεση.
Κι ενώ κοντά 40 χρόνια τώρα έχουν
γραφεί αμέτρητα μοιρολόγια για την εργατική τάξη και το εργατικό κίνημα,
εστιάζοντας στην
αποδυνάμωση και την καταστροφή των υπαρχουσών εργατικών τάξεων, ειδικά εκείνων
που ασχολούνται με τη βιομηχανική παραγωγή, έχει αγνοηθεί όμως ότι ο καπιταλισμός, μέσω των
επαναλαμβανόμενων μετασχηματισμών της παγκόσμιας παραγωγικής οργάνωσης,
δημιουργεί νέες εργατικές τάξεις, με νέες πηγές εξουσίας, βάσανα και
απαιτήσεις. Κι αν ο αυτοματισμός που καθοδηγείται από την τεχνητή νοημοσύνη
έχει οδηγήσει πολλούς να ισχυρίζονται ότι φτάνουμε στο τέλος της δουλειάς και
ότι, κατά συνέπεια, θα τελειώσουν οι εργατικές διαφορές και μάλιστα στο υπάρχον
καπιταλιστικό σύστημα, όμως η παντελής
απουσία ανθρώπινης εργασίας στις παραγωγικές διαδικασίες συνεχίζει να παραμένει
μια ανέφικτη φαντασίωση. Αντίθετα, η λογική της καπιταλιστικής ανάπτυξης και η
επιδίωξη κερδοφορίας οδηγεί όχι μόνο σε συνεχείς αγώνες στο χώρο εργασίας, αλλά
και σε ευρύτερες συγκρούσεις σε κοινωνικό επίπεδο, καθώς η συσσώρευση κεφαλαίου
συμβαδίζει με τη «συσσώρευση της δυστυχίας», ειδικά με τη μορφή της επέκτασης
ενός εφεδρικού στρατού ανέργων, υποαπασχολούμενων εργαζομένων. Επιπλέον, επειδή ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε παράλληλα και εξαιτίας της αποικιοκρατίας, του ρατσισμού
και της πατριαρχίας, δίχασε την εργατική τάξη με βάση την κατάστασή της και εκμεταλλεύτηκε
μ’ αυτούς τους διχασμούς την ικανότητά της να δημιουργήσει ένα κοινό όραμα
χειραφέτησης
Είναι όμως οι ταξικές κινητοποιήσεις
που μπορούν να σταματήσουν τη διολίσθηση στη βαρβαρότητα. Κι αν η θέση της ισοπέδωσης
των εργατικών αγώνων υποστηρίζει ότι η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει ανυπέρβλητα
εμπόδια στην κινητοποίηση της εργατικής τάξης, η εργατική Πρωτομαγιά που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τους
εργατικούς αγώνες έρχεται να υπενθυμίσει τη δύναμή των εργαζομένων και την
αλληλεγγύη μεταξύ τους. Η εργατική τάξη έχει
την ευκαιρία να αναδείξει την αυριανή πρωτομαγιά μέρα απεργίας και ταξικής
πάλης όλων των εργαζομένων. Γιατί παρά
τα ηχηρά λόγια της κυρίαρχης τάξης για την ισχύ της, καταναγκαστικές μορφές κοινωνικού ελέγχου και
μιλιταρισμού αναπτύσσονται συνέχεια ενάντια σε ένα εργατικό κίνημα που δεν είναι αρκετά αδύναμο για να
αγνοηθεί από το κεφάλαιο, αλλά ούτε αρκετά δυνατό μέχρι στιγμής για να σώσει την ανθρωπότητα από
μια μακρά εποχή βαναυσότητας.
Αλλά να μη ξεχνάμε αυτό που αναφέρει ο Μαρξ:«Σε μια ορισμένη βαθμίδα της εξέλιξής τους, οι υλικές
παραγωγικές δυνάμεις έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες σχέσεις παραγωγής ή
-πράγμα που αποτελεί μονάχα τη νομική γι' αυτό έκφραση- με τις σχέσεις
ιδιοκτησίας, μέσα στις οποίες είχαν κινηθεί ως τώρα. Από μορφές ανάπτυξης των
παραγωγικών δυνάμεων οι σχέσεις αυτές μεταβάλλονται σε δεσμά τους. Τότε έρχεται
μια εποχή κοινωνικής επανάστασης». (Από τον πρόλογο στον "Πρόλογο στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας")
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου