Ο ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΕΡΧΕΤΑΙ

Σαν να βρισκόμαστε στη σειρά Games of Thrones, όπου για επεισόδια αναμένονταν η έλευση του Χειμώνα και η εμβληματική φράση «ο χειμώνας έρχεται» αποκτούσε μεταφορική σημασία, που δήλωνε την ανασφάλεια της ζωής, την ανάγκη για επαγρύπνηση ή την προειδοποίηση για προετοιμασία. Το ίδιο και οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης σε όλους τους τόνους σχεδόν απειλούν με τον επικείμενο δύσκολο ενεργειακό χειμώνα, που υπόσχονται όμως να αμβλύνουν τις συνέπειές του με τις ελεημοσύνες τους στο σύνολο των εργαζομένων, αρκεί και μεις να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να περιορίσουμε τις απαιτήσεις μας για την ποιότητα ζωής μας. Όπως ο χειμώνας στη σειρά εμφανιζόταν ισχυρότερος, πέρα από δυναστείες και αγώνες για ισχύ απειλώντας τα πάντα, το ίδιο και στις λογοκρατούμενες κοινωνίες της Δύσης η ενεργειακή κρίση αντιμετωπίζεται σαν μια σχεδόν μεταφυσική απειλή χωρίς αιτία, όταν δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ως συνέπεια του ουκρανικού πολέμου.

        Τον 20ο αιώνα, η ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια, που στο παρελθόν βρισκόταν άνετα στις πλούσιες φλέβες άνθρακα της ηπείρου, περιπλέκεται από την αυξανόμενη σημασία του πετρελαίου. Ενώ η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και οι Κάτω Χώρες εκμεταλλεύτηκαν τις αποικίες τους για να τροφοδοτήσουν τις εγχώριες ανάγκες πετρελαίου, η Ιταλία και η Γερμανία ξεκίνησαν δαπανηρούς κατακτητικούς πολέμους, εν μέρει σχεδιασμένοι για την κατάληψη ξένων κοιτασμάτων πετρελαίου. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η εξάρτηση της Ευρώπης από την εισαγόμενη ενέργεια έγινε πολιτική και οικονομική πραγματικότητα. Το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής τροφοδότησε την ανοικοδόμηση της Δυτικής Ευρώπης μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ. Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο και τη βοήθεια στο Ισραήλ των ΗΠΑ, από το εμπάργκο των αραβικών πετρελαιοπαραγωγών κρατών, τις περικοπές παραγωγής του και τις υψηλές τιμές, προκάλεσε ζοφερές εκτιμήσεις για τον άμεσο αντίκτυπο της κρίσης, όπως και στα χρόνια μας. Οι χειρότεροι φόβοι για το μέλλον του καπιταλισμού όμως δεν επαληθεύτηκαν. Το μεγαλύτερο μέρος μάλιστα του νέου πετρελαϊκού πλούτου του ΟΠΕΚ ανακυκλώθηκε από δυτικές τράπεζες και η μακροπρόθεσμη επίδραση του πετρελαϊκού σοκ ήταν η επέκταση και ο εμπλουτισμός του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα. Βεβαίως η μεταπολεμική ευμάρεια των λαών ακόμη και των ανεπτυγμένων χωρών άρχισε να δοκιμάζεται, ενώ μεγάλο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου υπέφερε από ενεργειακή ανασφάλεια, αλλά σίγουρα οι πιο οδυνηρές επιπτώσεις έγιναν αισθητές σε μερικούς από τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου. 

        Η σημερινή κρίση μοιάζει δυνητικά χειρότερη. Στη δεκαετία του 1970, αφορούσε μόνο το πετρέλαιο, ενώ αυτή η κρίση περιλαμβάνει το φυσικό αέριο, τον άνθρακα, ακόμη και τον κύκλο του πυρηνικού καυσίμου. Εκτός από την υποκίνηση του πληθωρισμού, η σημερινή κρίση μετατρέπει μια παλαιότερα παγκόσμια αγορά σε μια κατακερματισμένη και πιο ευάλωτη σε αναταραχές, πιέζοντας την οικονομική ανάπτυξη. Μαζί μάλιστα με τη γεωπολιτική κρίση που προέκυψε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, βαθαίνει περαιτέρω τους ανταγωνισμούς των μεγάλων δυνάμεων στον κόσμο. Και μην ξεχνάμε ότι η σημερινή ενεργειακή κρίση δεν ξεκίνησε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά πέρυσι, όταν η ζήτηση της ενέργειας αυξήθηκε καθώς ο κόσμος έβγαινε από την πανδημία της covid-19. 

           Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ο ρόλος που διαδραματίζει η ιδέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που στη δυτική κυρίαρχη άποψη της τρέχουσας κατάστασης διαφημίζεται ότι παρέχουν ενεργειακή ασφάλεια και προστατεύουν τον πλανήτη. Μόνο που είναι αντίστοιχη μ’ εκείνη την άποψη που θεωρεί το ΝΑΤΟ μια αθώα, αμυντική συμμαχία ενάντια στην απρόκλητη ρωσική επιθετικότητα και ως εκ τούτου, οι ευρωπαϊκές χώρες που εισάγουν ρωσικό αέριο υποφέρουν κάτω από τη φτέρνα του Ρώσου τυράννου. Η δε στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χρησιμοποιείται σαν απαραίτητος προάγγελος για σκληρότερες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Στην πραγματικότητα σ’ αυτά τα οράματα φαίνεται η φιλοδοξία της Ευρώπης, με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να ετοιμάζεται για έναν ρόλο στη νέα εποχή της στρατιωτικοποίησης και του πολέμου, προς το παρόν δια αντιπροσώπων, με τη Ρωσία. Μια όμως στρατιωτικοποιημένη Ευρώπη με αυξημένες αμυντικές δαπάνες δεν θα είναι μια πιο πράσινη Ευρώπη. Γιατί ο πόλεμος είναι ένας σημαντικός μοχλός της κλιματικής αλλαγής και δεν υπάρχει κανένας τρόπος να πιστεύουμε ότι οι στρατοί θα …πρασινίσουν σύντομα. Ακόμα κι αν είμαστε σε θέση να θερμαίνουμε τα σπίτια μας με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα αεροπλάνα και διάφορα οπλικά συστήματα κλπ. εξακολουθούν να χρειάζονται ορυκτά καύσιμα. 

         Και όλη η φιλολογία για ανανεώσιμες πηγές ενέργειες προς το παρόν χρησιμοποιείται για να θεωρούνται αναπόφευκτες οι αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου, επειδή τα ορυκτά καύσιμα είναι κακά. Η κατανόηση όμως του πραγματικού μηχανισμού πίσω από τις τιμές της ενέργειας μας επιτρέπει να δούμε ότι το πρόβλημα είναι η αγορά και ο ρόλος που παίζει η ενέργεια σε αυτήν, δηλ. ο καπιταλισμός. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που παράγονται σε ένα σύστημα αγοράς θα έπαιζαν τον ίδιο ρόλο και θα ήταν ευάλωτες στην ίδια αστάθεια. Σήμερα, είναι οι φόβοι της αγοράς για την έλλειψη προμήθειας πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αύριο αυτοί οι φόβοι θα μπορούσαν να πυροδοτηθούν από μια μακροπρόθεσμη πρόγνωση καιρού για ένα ιδιαίτερα απάνεμο και συννεφιασμένο καλοκαίρι. Η αλλαγή της τεχνολογίας δεν διορθώνει το ζήτημα των τιμών, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι πελάτες εταιρειών πράσινης ενέργειας με τιμολόγια 100% ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αντιμετωπίζουν αυξήσεις όπως όλοι οι άλλοι.

           Το μέλλον που προετοιμάζεται για τη μάζα του πληθυσμού είναι οι αυξανόμενοι λογαριασμοί, η πίεση στους μισθούς, η ανεργία και η μαζική αναπροσαρμογή των δεξιοτήτων, δηλ. μια τεράστια επίθεση στο βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης. Αργά ή γρήγορα, αυτή η ταχεία αλλαγή θα προκαλέσει μια εξίσου γρήγορη ριζοσπαστικοποίηση στη συνείδηση. Και είναι αυτός ο υπαρξιακός τρόμος που εγκαταστάθηκε μεταξύ πολλών στην άρχουσα τάξη, γι’ αυτό ενίσχυσε τους κατασταλτικούς μηχανισμούς και συρρίκνωσε εργασιακά δικαιώματα.