ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ

 

Κι αφού θριαμβολόγησε η κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη για την επιτυχία της στην αντιμετώπιση του πρώτου κύματος της πανδημίας με τους παρατρεχάμενους της, από υπουργούς μέχρι ΜΜΕ, να μη φείδονται επαίνων προς το πρόσωπό του πρωθυπουργού, οι χαρακτηρισμοί  του σαν Μωυσή ή  Ηρακλή δεν ήταν χιουμοριστικοί, προσπαθεί εναγωνίως τώρα με τη νέα έξαρση της επιδημίας να διασωθεί επικοινωνιακά. 

           Αδιαφόρησε η κυβέρνηση της Ν.Δ όλους τους προηγούμενους μήνες να προετοιμαστεί για την αναμενόμενη β φάση της επιδημίας, ενισχύοντας το σύστημα Υγείας, μεριμνώντας για τις  υγιεινές συνθήκες στους χώρους εργασίας, φροντίζοντας για την αποσυμφόρηση στα μέσα μαζικής μεταφοράς και γι’ αυτό τώρα επιστρατεύει κάθε επικοινωνιακό τέχνασμα για να αποτινάξει κάθε ευθύνη από την ίδια.

            Έτσι στα  εγχώρια μέσα ενημέρωσης αναπαράγεται μια ενιαία ιστορία από την αρχή της επιδημίας που δικαιώνει ενέργειες και δράσεις της κυβέρνησης και αναπτύσσεται γύρω από το ζήτημα κατανομής της ευθύνης για την αρνητική έκβαση της επιδημίας, που πάντα αφορά κοινωνικές ομάδες σε αντιπαλότητα με την ορθή πολιτική της κυβέρνησης. Τα μέσα ενημέρωσης καλύπτουν τις πληροφορίες που τους δίνονται χωρίς επαρκή στοιχεία για την αποκωδικοποίησή τους, με τους περισσότερους δημοσιογράφους να μην καταβάλλουν προσπάθεια να βοηθήσουν στην ερμηνεία τους, περιοριζόμενοι στην αναπαραγωγή της κυβερνητικής γραμμής. 

          Το τελευταίο τηλεοπτικό μήνυμα του Κ. Μητσοτάκη με το γνωστό πατερναλιστικό ύφος, τη συγκαταβατικότητα προς εκείνες τις κοινωνικές ομάδες που κάθε φορά ευθύνονται για τις παραλείψεις της κυβέρνησης, αυτή τη φορά κλήρωσε η νεολαία, επιμένει πεισματικά να κρύβει τις ευθύνες της κυβέρνησής του πίσω από μια επίδειξη προσωπικής αυτοπεποίθησης και βεβαιότητας για την απόλυτη ευθύνη του ατόμου. 

             Μόνο που η έμφαση στην προσωπική ευθύνη είναι το λιγότερο ανόητη. Είμαστε όλοι μαζί σε αυτό. Η ιδέα ότι μόνη η ατομική δράση είναι ικανή να βελτιώσει μια ευρύτερη συλλογική κρίση είναι προβληματική στις καλύτερες εποχές. Αλλά είναι πολύ περισσότερο προβληματικό να το επικαλείται κανείς ενόψει μιας διεθνούς έκρηξης μιας εξαιρετικά μεταδοτικής ασθένειας. Είναι αυτονόητο ότι είναι σημαντικό τα άτομα να λαμβάνουν προφυλάξεις, όπως πλύσιμο των χεριών, μάσκες και αυτοαπομόνωση. Αλλά μόνο το προσωπικό μήνυμα ευθύνης δεν λειτουργεί. Αντίθετα προκαλεί και ένα άλλο πρόβλημα. Όλα όσα γνωρίζουμε σχετικά με τη μετάδοση λέει ότι η έμφαση στην ατομική και προσωπική δράση κατά τη διάρκεια του προληπτικού σταδίου μιας επιδημίας τελικά έχει ως αποτέλεσμα τον στιγματισμό των ατόμων που έχουν προσβληθεί από την ασθένεια. Πείθοντας τους ανθρώπους ότι η ασθένεια μπορεί να αποφευχθεί με το πλύσιμο των χεριών, τις μάσκες ή με την απομόνωσή τους, συχνά υποτίθεται - λανθασμένα - ότι εκείνοι που προσβάλλονται από  τον ιό δεν πλένουν τα χέρια τους, δεν φορούν μάσκες  ή δεν απομονώνονται. Και έτσι εμφανίζεται μια νοοτροπία που κατηγορεί τα  θύματα. Ο άρρωστος στιγματίζεται. Και ο κοινωνικός αυτοματισμός διαλύει κάθε έννοια αλληλεγγύης.

          Σ’ αυτή τη λογική σύρεται και ο επιστημονικός λόγος που δίνει ιδεολογική στήριξη στις επιλογές της κυρίαρχης εξουσίας με τον ίδιο πατερναλισμό  που καταγγέλλει και μοιάζει απειλητικός για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, που αντιμετωπίζονται σχεδόν εχθρικά. Έτσι π.χ η διατύπωση του καθηγητή Σ. Τσιόδρα στα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν οι επιδημιολογικοί δείκτες στη Θεσσαλονίκη θεωρούνταν καλοί, «Η Θεσσαλονίκη πήρε το μάθημά της και πάει καλά» όπως και η βεβαιότητά του  πως η διασπορά του ιού στους χώρους φροντίδας ηλικιωμένων γίνεται συνήθως από το προσωπικό, δεν προσπαθούν να ερμηνεύσουν και να πείσουν, αλλά  μάλλον διαιρούν και αποτρέπουν τη συνοχή της κοινωνίας ως απάντηση στις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία.                  

            Εξάλλου, ποια ατομική ευθύνη θα πρέπει να απαιτείται από τον εργαζόμενο, τη στιγμή που δεν μπορούν να αναπληρωθούν οι ημέρες ασθένειας και δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογών φροντίδας για τα παιδιά, επειδή αναγκάζεται να συνεχίσει να εμφανίζεται στην εργασία ακόμα κι αν είναι άρρωστος, όταν επικρέμαται μάλιστα και η απειλή της απόλυσης, σ’ ένα περιβάλλον με ένα αδύναμο δίχτυ κοινωνικής προστασίας;  Που φροντίζει η ίδια η κυβέρνηση να νομοθετεί την επισφάλεια των εργασιακών σχέσεων, όπως με το νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή στα μέσα  Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τον οποίο ο εργαζόμενος που μπαίνει σε προληπτική καραντίνα σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ, θα υποχρεούται να αναπληρώνει μετά την επιστροφή στην εργασία του τις μισές εργάσιμες ημέρες και ώρες κατά τις οποίες έμεινε σε καραντίνα;

        Ο κυρίαρχος λόγος επενδύει στην ιδέα πως ο καθένας ατομικά είναι υπεύθυνος για την κατάσταση στο σύνολο της κοινωνίας, οι επιστήμονες στην προσπάθειά τους να ισορροπήσουν ανάμεσα στο κυρίαρχο αφήγημα και την επιστήμη τους προκαλούν σύγχυση και αμφισβήτηση της αξιοπιστίας τους, ενώ τα μέσα ενημέρωσης παρακολουθώντας πιστά τις σκοπιμότητες της εξουσίας αναλόγως, είτε καλλιεργούν εφησυχασμό είτε δημιουργούν υψηλά επίπεδα άγχους. Και όλοι μαζί επιμένουν πως η ανθρωπότητα πολεμά τον κορωνοϊό,  ενώ την ίδια στιγμή οξύνονται οι ανταγωνισμοί εντός ΕΕ, μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και αναρωτιέται κανείς, σ’  ένα καπιταλιστικό κόσμο με τα πάντα εμπορευματοποιημένα, ποια είναι αυτή η ανθρωπότητα τέλος πάντων που επικαλείται συχνά πυκνά η κυρίαρχη ρητορική;