GAME OF THRONES

Κι επειδή ταυτίζεται η εμβάθυνση της πολιτικής με την εμβάθυνση της επικοινωνίας κι επειδή τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αναδεικνύονται σε κύριους ιδεολογικούς μηχανισμούς κι επειδή μαζικές πολιτιστικές παραγωγές παιδαγωγούν και παράγουν ιδεολογία, το αιματοβαμμένο παιχνίδι εξουσίας  και πολιτικής, στη σειρά Game of Thrones, που η παρακολούθησή της συνένωσε σε μια online κοινότητα εκατομμύρια ανθρώπους διαφορετικούς,  έχει σημαντικό ενδιαφέρον γιατί αφορά στην ουσία το εδώ και τώρα, ενισχύοντας κι αντανακλώντας τα κοινωνικά και πολιτικά πρότυπα και αξίες του καπιταλισμού της δύσης.

               Ποιες παραδοχές σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά  και την πολιτική μεταδίδονται από το Game of Thrones; 


"Tο Μέγα Σφαγείο και τα Ουτοπικά Διλήμματα του Game of Thrones"

      Προλεγόμενα. Κυρίως Θέμα και Φούγκες
 Πριν από 8 χρόνια, όταν μόλις είχε ολοκληρωθεί ο πρώτος κύκλος του, είχαμε χαιρετήσει το Game of Thrones ως μια συγκλονιστικά ρεαλιστική – σε βαθμό που ο ρεαλισμός του να γίνεται υπέρ-πραγματικός, προκαλώντας την αμηχανία του ανοίκειου στο θεατή – αναπαράσταση αυτού του «μεγάλου σφαγείου της εξουσίας» που κάποτε εντόπισε ο κριτικός Jan Kott στις τραγωδίες του Σαίξπηρ. 
         Το Μέγα Σφαγείο της Εξουσίας ή αλλιώς, η διαλεκτική σχέση της ενθρόνισης και της καρατόμησης. Η πορεία προς το θρόνο ως μια ανάβαση πάνω στα λείψανα των δικαίων και των αδίκων. Και ύστερα, όταν ο διεκδικητής κάθεται επιτέλους στην κρύα επιφάνεια του αντικείμενου του πόθου του, δεν μπορεί παρά να δει, πίσω από την πλάτη του θρόνου, ένα δεύτερο σωρό από κόκκαλα. Όσων πριν από αυτόν βρέθηκαν στην ίδια θέση. 
           Αυτή η ad infinitum επανάληψη του δράματος της εξουσίας έμοιαζε ήδη από τότε να αποτελεί το κυρίως θέμα του GoT και εν πολλοίς αποδείχθηκε πως όντως ήταν. Το σφαγείο τροφοδοτήθηκε καλά με τα σώματα των Robert, Stannis και Renly Baratheon, του Joffrey Lannister, του Rob Stark κ.ο.κ. Ταυτόχρονα ωστόσο, μια άλλη σειρά στοιχείων και γραμμών φυγής της κύριας ιστορίας δημιουργούσε την εντύπωση πως στην κατάληξή του ίσως το GoT να αποδεικνυόταν κάτι ακόμα περισσότερο.Μια προσπάθεια να χαρτογραφηθεί με τη μορφή του μύθου η δυνατότητα διαφυγής από το φαύλο κύκλο της σφαγής. 
          Ως τέτοια στοιχεία είχαμε εντοπίσει: 
α. το «χειμώνα που ερχόταν» (“winter is coming”) – όχι βέβαια ως μετεωρολογική ιδιοτροπία, αλλά ενδεχομένως ως σύμβολο των σαρωτικών αλλαγών που ανά περιόδους επέρχονται στο κοσμο-σύστημα, σύμφωνα με τον Immanuel Wallerstein, αναστατώνοντας τη γεωπολιτική και τα θεμέλια των κοινωνιών μας. 
β. τις έννοιες της υβριδικότητας και της οριακότητας (liminality) που το GoT έμοιαζε να λαμβάνει σοβαρά υπόψη. Την υβριδικότητα μέσω της κατηγορίας του «μπάσταρδου», αυτού που είναι-και-δεν-είναι, κατηγορία που δεν αναφερόταν αυστηρά στους νόθους, αλλά εν γένει σε όσους εξόκειλαν της κανονικότητας. Άλλωστε, όπως χαρακτηριστικά το είχε θέσει ο Tyrion, «κάθε νάνος είναι μπάσταρδος στα μάτια του πατέρα του». Ενώ την οριακότητα, μέσω του ευρήματος της Νυχτερινής Φρουράς, που καθήκον είχε τη φρούρηση, δηλαδή την τήρηση και επιτέλεση, των συνόρων. Γιατί όπως στην εποχή μας ξέρουμε (;) καλά, και μας το υπενθύμισαν και πάλι ο John Snow και η Ingrid, ο Sam και η Gilly, μάλλον το σύνορο είναι αυτό που καθορίζει την ετερότητα και όχι η ετερότητα που προκαλεί το σύνορο. Η άρση των συνόρων κατέστησε τους απειλητικούς Wildlings πολύτιμους συμμάχους.

γ. η απειλή των White Walkers που μόλις διαφαινόταν τότε. Είχαμε εικάσει πως οι νεκροί που αναίτια και έπειτα από χιλιάδες χρόνια ξυπνούσαν, ίσως να αποτελούσαν το ασυνείδητο του Westeros, τώρα που οι αριστοκρατικοί του οίκοι συγκρούονταν και η σύμβαση του πολιτισμού, που συγκρατεί τα ένστικτα του θανάτου, ξέφτιζε. 
δ. τέλος, και κυριότερα, είχαμε εικάσει – με αφορμή τον πρώτο, τότε, φόνο ιδανικού ήρωα και πρωταγωνιστή, του Ned Stark – πως ίσως το GoT θα είχε την πιο απροσδόκητη κατάληξη και επίλυση. Αν και φαινομενικά δομημένο στη φόρμουλα του ηρωικού έπους φαντασίας, το GoT από την αρχή φρόντιζε να αποστασιοποιείται από τις ειδολογικές συμβάσεις του, σκοτώνοντας τακτικά τους κύριους ήρωες, τιμωρώντας τους δίκαιους με ακόμα περισσότερα παθήματα ή συσκοτίζοντας τις αδρές γραμμές του ηθικού μανιχαϊσμού, οδηγώντας για παράδειγμα το βλέμμα του θεατή να ξαναδεί με ευμένεια τον αιμομίκτη και κατά συρροή δολοφόνο Jaime Lannister. Έτσι, είχαμε εικάσει πως ίσως εν τέλει το GoT θα ανέτρεπε το ίδιο το είδος της ηρωικής φαντασίας, επιλύοντας το δράμα με έναν κατεξοχήν μη ηρωικό τρόπο – ο πόλεμος των 7 βασιλείων θα οδηγούσε στην άνοδο των απλών ανθρώπων, των commoners, είτε ως συντεταγμένου λαού είτε ως πλήθους που παράγει νέες πολιτικές επινοήσεις.
      Οκτώ χρόνια μετά το GoT ολοκληρώθηκε, αποτελώντας πλέον πολιτισμικό φαινόμενο παγκόσμιας εμβέλειας. Και ακριβώς για αυτό το λόγο έχει σημασία η μελέτη της λύσης και της κάθαρσης που πρόσφερε. Γιατί τα σημαντικά πολιτισμικά γεγονότα εντυπώνονται στη συλλογική φαντασία, είναι μέγα-αφηγήσεις που γεννούν και επιδρούν στις άλλες, μικρότερες αφηγήσεις που ακολουθούν. Τι συνέβη λοιπόν με τις προβλέψεις μας;

II. Ένας Λαός Δίχως Πολιτικό Σώμα

          Ο απλός λαός πράγματι εμφανίστηκε – όχι όμως με το σαρωτικό τρόπο της εικασίας μας.
        Κατ’ αρχάς εμφανίστηκε ενσαρκωμένος στους μπάσταρδους (την οικονομία των ροών του γαλάζιου αίματος και σπέρματος στις αριστοκρατικές κοινωνίες) ή σε κάποιους δεύτερης τάξης πρωταγωνιστές, όπως ο Bronn ο τυχοδιώκτης, o Podrick ο ιπποκόμος και ο Gendry ο σιδεράς.
        Ωστόσο η εμφάνιση αυτή ήταν υπολειμματική. Ο John Snow και o Gendry αποδεικνύονται γνήσιοι απόγονοι βασιλέων, ενώ ο Bronn και ο Podrick εν τέλει ανέρχονται κοινωνικά, με τον Bronn να γίνεται άρχοντας και σύμβουλος του νέου βασιλιά και τον Podrick ιππότης της βασιλικής φρουράς. Δεν πρόκειται όμως για την εγκαθίδρυση κάποια γενικευμένης ταξικής κινητικότητας, αλλά για τις κατ’ εξαίρεση αίσιες περιπέτειες του ατομικού βίου.

               Ο λαός εμφανίζεται επίσης αυτοπρόσωπα και πολυάριθμος στο King’s Landing, αρχικά σε κάποια τυφλή εξέγερση για το ψωμί και έπειτα ως ακόλουθοι του Υψηλού Σπουργιτιού, αυτής της θρησκευτικής, πρωτοχριστιανικής σέκτας. Και στις δυο αυτές περιπτώσεις ο λαός αναπαρίσταται ως όχλος, αναπαρίσταται δηλαδή μέσα και υπό το βλέμμα των αριστοκρατών.

Στην πληρότητά του θα εμφανιστεί μόλις στο προτελευταίο επεισόδιο.

 Η μάχη για το King’s Landing υπήρξε μια από τις ρεαλιστικότερες κινηματογραφικές αναπαραστάσεις του πολέμου από την πλευρά του άμαχου πληθυσμού που έχουν ποτέ γυριστεί. Τα πλάνα από ψηλά είναι πανοραμικά. Μας δίνουν την οπτική της Daenerys και του δράκου της, Drogon. Είναι η οπτική του στρατηγικού σχεδιασμού που βλέπει τον κόσμο ως μια γεωμετρία της στόχευσης: οι ζώνες των κτιρίων, τα δίκτυα των δρόμων.

Αντίθετα, τα πλάνα από χαμηλά είναι τυφλά, κάμερα γίνονται τα μάτια του ανώνυμου υποκείμενου που δεν βλέπει, μα βιώνει: το κτίριο που ως σπίτι στέγασε και τώρα καταρρέει ως τάφος, το δρόμο που σήμαινε την κίνηση και τη δυνατότητα και τώρα γίνεται αδιέξοδο από τα συντρίμμια.

Τα δεύτερα αυτά πλάνα, που εναλλάσσονται κατ’ εξακολούθηση με τα πρώτα, εξανθρωπίζουν το στρατηγικό στόχο, τον παρασταίνουν ιμπρεσιονιστικά καταγράφοντας τις ύστατες πράξεις των ατομικών ζωών που φονεύονται. Όμως δεν πρόκειται για κάποια γνήσια εξατομίκευση – αφορά τον καθένα και άρα τον κανένα. Ο λαός είτε ως ζωντανή ασπίδα προστασίας της Cersei είτε ως γυμνή ζωή που γίνεται παρανάλωμα του δράκου της Daenerys καθίσταται ύλη προς φόνευση, παραμένει ως τέλους μαζικός και ανώνυμος, όπως και ο θάνατός του.

Στο τέλος της μάχης δεν είναι το λευκό χιόνι αυτό που πέφτει και όλα τα ησυχάζει. Είναι οι στάχτες αυτές που πέφτουν από τον ουρανό, είναι μια αρχέγονη και αιώνια Χιροσίμα, που όπως και το αιώνιο Ολοκαύτωμα, εκτείνεται στο χώρο και το χρόνο, μπορεί να συμβαίνει επ’ άπειρον, τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον, στους χρονικούς ορίζοντες δηλαδή που ταυτόχρονα οριοθετούν τη ψευδο-μεσαιωνική χρονικότητα του Game of Thrones. (…)”

                          

Απόσπασμα από    

Δρένος Δημήτρης (2019), Το Μέγα Σφαγείο και τα Ουτοπικά Διλήμματα του Game of Thrones