ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΙΔΕΕΣ

« Οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης  είναι σε κάθε εποχή οι κυρίαρχες ιδέες. Με άλλα λόγια,  η τάξη που είναι η κυρίαρχη υλική δύναμη της κοινωνίας, είναι ταυτόχρονα η κυρίαρχη  πνευματική της δύναμη. Η τάξη που έχει στη διάθεσή της τα μέσα της υλικής παραγωγής, διαθέτει  ταυτόχρονα τα μέσα  της πνευματικής παραγωγής, έτσι ώστε μιλώντας γενικά,  οι ιδέες αυτών που δεν έχουν τα μέσα της πνευματικής παραγωγής υποτάσσονται σ’  αυτά. Οι κυρίαρχες ιδέες δεν είναι τίποτε άλλο από την ιδεατή έκφραση των κυρίαρχων  υλικών σχέσεων, είναι  οι κυρίαρχες υλικές σχέσεις που συλλαμβάνονται σαν ιδέες, άρα είναι η έκφραση των σχέσεων που κάνουν  μια τάξη κυρίαρχη, επομένως οι ιδέες της κυριαρχίας της.  Τα άτομα που αποτελούν την κυρίαρχη τάξη, διαθέτουν ανάμεσα στ’  άλλα συνείδηση, και άρα σκέφτονται. Στο βαθμό επομένως που κυριαρχούν σαν τάξη και καθορίζουν όλη  την έκταση μιας εποχής, είναι αυτονόητο ότι το κάνουν  αυτό παντού, επομένως ανάμεσα στα άλλα κυριαρχούν επίσης σα στοχαστές, σαν παραγωγοί ιδεών, και ρυθμίζουν  την παραγωγή και διανομή των ιδεών της εποχής τους. Ετσι οι ιδέες τους είναι οι κυρίαρχες ιδέες της εποχής τους. Λόγου χάρη, σε μιαν εποχή και σε μια χώρα όπου η βασιλική εξουσία η αριστοκρατία και η αστική τάξη αγωνίζονται για την κυριαρχία και όπου επομένως η κυριαρχία είναι μοιρασμένη, η θεωρία της διάκρισης των εξουσιών αποδείχνεται σαν η κυρίαρχη ιδέα και εκφράζεται σαν ένας «αιώνιος νόμος»

                                             Κ. Μαρξ «Η γερμανική ιδεολογία»

                                                 Εκδ. Gytenberg,

        Στα χρόνια μας οι ιδεολογίες για μετασχηματισμό του κόσμου  παρουσιάζονται ως επικίνδυνα νεφελώματα που γεννούν  αδιαλλαξία και φρούδες ελπίδες. Η  αστική ιδεολογία  πια δεν δρα σαν  την κλασσική προπαγάνδα  με απλά ψέματα και επαναλήψεις, δεν αρκείται  στο να προτείνει στις μάζες απατηλές αξίες και πρότυπα. Το κυρίαρχο σύστημα δεν  προσπαθεί  απλώς να δώσει  μια ψεύτικη  και σφαλερή εικόνα του κόσμου, αλλά τον χαρακτηρίζει αξεπέραστο και αποσκοπεί στην ειρήνευση όλων των συγκρούσεων, γιατί καμιά θρησκεία, καμιά ιδεολογία δεν προσφέρει  τη λύση των προβλημάτων, αλλά η διαπραγμάτευση, ο συνεχής διάλογος, η απόλυτη επικοινωνία. Η σύντηξη διαφορετικών ιδεών καταλήγει  σε μια μεταλλαγή  τους,  προς όφελος του κυρίαρχου συστήματος.

        Και φυσικά  είναι οι διανοούμενοι που όχι μόνο βοηθούν στην κυοφορία των ιδεών αλλά και την κυριαρχία τους.

        Την τελευταία εικοσαετία  διανοούμενοι που θεωρούνταν της αριστεράς αποδέχτηκαν άνευ όρων τις σταθερές εκείνες που συγκροτούν το ιδεολογικό οπλοστάσιο του φιλελευθερισμού. Στο επίκεντρο της προβληματικής τους βρίσκεται η θεωρία περί «ολοκληρωτισμού», που αναδεικνύεται σαν κεντρική αιχμή και δημιουργεί το βασικό κριτήριο προσδιορισμού όχι μόνο των ιδεολογικών αλλά και των πολιτικών μετώπων.  Πρόκειται για  μια θέση που παράγει έναν νέου τύπου αντικομμουνισμό. Ο κομμουνισμός οδηγεί υποχρεωτικά κατ’  αυτούς στα … γκουλάγκ και εποφθαλμιά τις ελευθερίες του φιλελεύθερου  παράδεισου. Η αριστερά, και ιδιαίτερα η κομμουνιστική, θα πρέπει λοιπόν, ερχόμενη σε επαφή  με την πραγματικότητα να εγκαταλείψει τις φαντασιώσεις της και να προσηλυτιστεί σε έναν πεφωτισμένο  πραγματισμό. Η κατεύθυνση αυτή κάνει πλέον πολύ δυσδιάκριτη τα όρια που νομιμοποιούν την ταξινόμηση ανάμεσα σ’ αυτούς που χαρακτηρίζονται αριστεροί  και τους δεξιούς. Όλους  τους χαρακτηρίζει ο φιλελευθερισμός στην οικονομία, υποκλίνονται μπροστά στις δυνατότητες της αγοράς, ο πραγματισμός σφραγίζει τις αναλύσεις τους, θεοποιούν το επιχειρηματικό δαιμόνιο, τον τεχνοκρατισμό, την αξιοκρατία.

      Ζώντας σε μια εποχή  που διακηρύσσεται η απαλλαγή από ιδεολογίες, ανακηρύσσεται αυτή η άρνηση σε ιδεολογία που  προορίζεται να εξασφαλίσει την ελάχιστη δυνατή κοινωνική συναίνεση. Οι ιδέες διχάζουν, δεν χρειάζεται πλέον να υπάρχουν. Δεν ωφελεί λοιπόν  σε τίποτε να θέλουμε να αλλάξουμε την μορφή του κόσμου: κάθε όραμα οδηγεί στην βαρβαρότητα, όλες οι λύσεις έχουν αποτύχει. Καλύτερα να υπομένουμε καρτερικά τα γεγονότα,  είναι δεδομένα a priori ,  στα οποία  δεν θα κυριαρχήσουμε ποτέ. Το μόνο που μένει,    να εμπιστευόμαστε αυτούς που ξέρουν  να τα διαχειρίζονται.

       Τελικά, ο κόσμος που μας υπόσχονται δεν μπορεί να εγκαθιδρυθεί και να σταθεροποιηθεί παρά μόνο αφού «παγώσει» η κοινωνία, αποποιούμενη κάθε όραμα και προσπάθεια για αλλαγή της. Το βασικό επιχείρημα είναι πως ο κόσμος  στον  οποίο ζούμε είναι «ο μη χείρων» και άρα τελικά ο βέλτιστος, πράγμα που σε καιρούς κρίσης διατυπώνεται με τρόπο τρομακτικό – η αυτός  ο κόσμος ή η καταστροφή μας. Το πρότυπο της κοινωνίας που προτείνεται είναι χωρίς  αντιπαραθέσεις  και ταξικές αντιθέσεις που είναι ξεπερασμένες. Τον αποδεχόμαστε αυτόν τον κόσμο για να αποφύγουμε το χειρότερο, το απαράδεκτο. 

      Μόνο που τελικά φαίνεται πως δεν θα  αποφύγουμε τον καταποντισμό μας και τότε θα συνειδητοποιήσουμε πως οι κυρίαρχες ιδέες που πιστεύαμε για αξεπέραστες είναι οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης, η οποία  ακριβώς  τον καταποντισμό των υποτελών τάξεων είχε στόχο της…  με τη συναίνεσή μας.

 «Η ύπαρξη επαναστατικών ιδεών σε μιαν ειδική περίοδο προϋποθέτει  ήδη την ύπαρξη μιας επαναστατικής τάξης»